Πώς φθάσαμε στην αντίφαση, να «τυπώνει» η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (EKT) ευρώ χωρίς περιορισμούς μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα του αποπληθωρισμού και ταυτόχρονα να υπάρχουν κράτη της Ευρωζώνης, όπως η χώρα μας, με τεράστιο χρέος με αποτέλεσμα τη φτωχοποίηση των λαών και την υπανάπτυξή τους; Γιατί συμβαίνει αυτό;
Σύμφωνα με τον «Κανόνα του χρυσού» που επιβλήθηκε την περίοδο 1870 – 1914, κάθε εθνικό νόμισμα είχε τη δική του αυστηρή ισοτιμία σε χρυσό. Για παράδειγμα η βρετανική στερλίνα είχε αξία 113 κόκκων καθαρού χρυσού και το αμερικανικό δολάριο 23,22 κόκκους. Με βάση αυτή την αρχή, οι ισοτιμίες ανάμεσα στα νομίσματα των χωρών ήταν επίσης σταθερές. Η κεντρική τράπεζα κάθε χώρας θα έπρεπε να ήταν έτοιμη ανά πάσα στιγμή να μετατρέψει το εθνικό νόμισμα σε χρυσό με βάση αυτές τις ισοτιμίες. Ο Κανόνας του χρυσού δέχτηκε ισχυρότατους κραδασμούς όταν η έλλειψη χρυσού είχε ως αποτέλεσμα την πιστωτική αδυναμία. Αυτό που έσωσε τον θεσμό ήταν η ανακάλυψη νέων μεταλλείων χρυσού στη Νότια Αφρική μετά το 1886, διότι οδήγησε σε αύξηση της προσφοράς του πολύτιμου μετάλλου στην αγορά. Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου η διατήρηση των προπολεμικών σταθερών ισοτιμιών ήταν ανέφικτη αφού ο πόλεμος διαφοροποίησε τους συσχετισμούς μεταξύ των κρατών με συνέπεια τη βαθμιαία έξοδό τους από το θεσμό και την επικράτηση του προστατευτισμού. Το 1944, το σύστημα Bretton Woods επέβαλε τον «Κανόνα του δολαρίου», όπου ο ρόλος του χρυσού στον ομώνυμο «Κανόνα» ανατέθηκε στο δολάριο, το οποίο συνδέθηκε με το χρυσό στη σταθερή ισοτιμία των 35 δολαρίων ανά ουγγιά. Όλες οι άλλες χώρες μπορούσαν να υποτιμήσουν τα νομίσματά τους, το σύστημα όμως βασιζόταν στο ότι οι ΗΠΑ δεν θα το έπρατταν ποτέ. Ποιο είναι το κοινό χαρακτηριστικό των δύο Κανόνων, του χρυσού και του δολαρίου; Ότι η πιστωτική επέκταση ήταν αδύνατη αν δεν αντιστοιχούσε σε συγκεκριμένη ποσότητα χρυσού, ήταν δηλαδή καθορισμένη και ελεγχόμενη. Όμως το 1973 οι ΗΠΑ κατάργησαν το διεθνές σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών, που αποτελούσε το νομισματικό πυλώνα του Bretton Woods, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε στο καθεστώς της ελεύθερης διακύμανσης των συναλλαγματικών ισοτιμιών, το οποίο σήμαινε την πλήρη απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος από κάθε δέσμευση σε χρυσό και την επ’ άπειρον εκτύπωση χρήματος χωρίς δεσμεύσεις. Γιαυτό, επειδή το χρήμα που εκτυπώνεται έκτοτε δεν αντιστοιχεί σε σταθερές αξίες, αποτελεί πλασματικό κεφάλαιο.
Γράφει σχετικά με όλα αυτά ο Ντέιβιντ Χάρβεϊ στο τελευταίο του βιβλίο για τις «17 αντιφάσεις» του κεφαλαίου: «Όταν ίσχυαν περιορισμοί για το χρήμα μέσω της πρόσδεσής του στη διαθεσιμότητα και τη σχετική σπανιότητα των φυσικών χρηματικών εμπορευμάτων (σ. εννοεί τον χρυσό και τον άργυρο), υπήρχε ένας υλικός περιορισμός στη δημιουργία χρήματος. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1970 εγκαταλείφθηκε η μεταλλική βάση της παγκόσμιας προσφοράς χρήματος, δημιουργήθηκε ένας ολόκληρος κόσμος πιθανών αντιφάσεων. Χρήμα μπορούσε να τυπώνεται επ’ άπειρον από όποιον ήταν εξουσιοδοτημένος για την έκδοσή του. Η προσφορά χρήματος ήταν στα χέρια ανθρώπινων οργανισμών, όπως οι κεντρικές τράπεζες, που μπορούν να κάνουν λάθη. Ο κίνδυνος ήταν η επιτάχυνση του πληθωρισμού» και η αποδυνάμωση του νομίσματος προσθέτουμε εμείς. Όμως στην Ευρώπη τα προβλήματα εστιάζονται στον αποπληθωρισμό και στην έλλειψη ανταγωνιστικότητας, έτσι ώστε και τα δύο να συνηγορούν στην αύξηση της προσφοράς χρήματος από την ΕΚΤ. Αυτό συνέβη σε μεγάλο βαθμό στις ΗΠΑ μετά τη χρεοκοπία της Lehman Brothers και από τις αρχές του 2015 και στην Ευρωζώνη (πλην Ελλάδας) με την ποσοτική χαλάρωση με τρόπο πολύ συντηρητικό, όσον αφορά τα ποσά, αλλά και λανθασμένο. Κατευθύνονται τα ποσά από την ΕΚΤ στις τράπεζες με αντάλλαγμα κρατικά ομόλογα, όμως οι τράπεζες είναι ιδιωτικές ενώ το πρόβλημα αγγίζει ολόκληρη την κοινωνία (ανάπτυξη, ανεργία, παιδεία, υγεία). Ξεχνούν προφανώς στη Φρανκφούρτη ότι η κρίση στην Ευρώπη είχε ως αφετηρία τις τράπεζες. Η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Κύπρος, δεν είχαν υψηλό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ. Η διάσωση των τραπεζών τις βύθισε στο χρέος. Πώς είναι λοιπόν δυνατό να προσδοκάται η ανάκαμψη των κρατών και η έξοδός τους από την κρίση μέσω των φορέων που τις οδήγησαν στην κρίση και στην χρεοκοπία; Γιατί η ΕΚΤ με το ενάμιση και πλέον τρις ευρώ που θα διαθέσει μέχρι τον Μάρτιο του 2017 μέσω ποσοτικής χαλάρωσης, δεν μηδενίζει το χρέος των κρατών της Ευρωζώνης ή δεν το μειώνει ώστε να καταστεί βιώσιμο, ποσό που υπερεπαρκεί γιαυτό, προσφέροντας τη δυνατότητα στα κράτη της Ευρωζώνης για μια νέα αφετηρία ύστερα από το σοκ της καθιέρωσης του κοινού νομίσματος; Γιατί η ΕΚΤ δεν αγοράζει το χρέος της Ευρωζώνης, όπως έπραξαν η FED και οι κεντρικές τράπεζες των κρατών που εκδίδουν δικό τους νόμισμα, αφού το ευρώ εκδίδεται από την ΕΚΤ χωρίς να αντιστοιχεί σε σταθερές αξίες (π.χ. χρυσός) όπως παλαιότερα και ως εκ τούτου οι οφειλές αφορούν πλασματικό κεφάλαιο; Διότι το χρέος αποτελεί μοχλό πίεσης και επιβολής των συμφερόντων των ισχυρών έναντι των ασθενέστερων κρατών της Ευρωζώνης με τη θέσπιση μάλιστα κανόνων που νομιμοποιούν τις επιδιώξεις τους. Μνημόνια, τρόικα, απώλεια κάθε αναπτυξιακής ευελιξίας, ξεπούλημα κρατικής περιουσίας, όπως τα ελληνικά αεροδρόμια στη Γερμανία, όλα επιβάλλονται στο όνομα της αποπληρωμής του χρέους.
Μακροδημόπουλος Δημήτρης
