Να σας θυμίσω ότι πριν από οκτώ χρόνια περίπου πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια ενός άλλου αγωγού φυσικού αερίου, του ΙΤGΙ, ο οποίος την ημέρα των εγκαινίων έφτανε εξ ανατολών μέχρι την Κομοτινή και φιλοδοξούσε μέσω της Βόρειας Ελλάδα και της Ηπείρου να περάσει υποθαλάσσια απέναντι στο Οτράντο της Ιταλίας, και από εκεί να διοχετευθεί στην υπόλοιπη Ιταλία και στην Κεντρική Ευρώπη μεταφέροντας φυσικό αέριο από την Κασπία; Την Κυριακή 18 Νοεμβρίου 2007 πραγματοποιήθηκαν στους Κήπους του Έβρου τα εγκαίνια του ελληνοτουρκικού τμήματος του προαναφερθέντος αγωγού με την παρουσία Καραμανλή και Ερντογάν. Ποιο γεγονός επισκίασε την τελετή των εγκαινίων; Ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ Σάμιουελ Μπόντμαν, αν και απρόσκλητος, συμμετείχε στην εκδήλωση (!) διακηρύσσοντας με ποικίλους τρόπους την αντίθεση της Ουάσινγκτον στην επέκταση του αγωγού, λόγω του φόβου σύνδεσής του με τον Blue Stream, ρωσικών συμφερόντων, προκειμένου να εξασφαλιστούν οι αναγκαίες ποσότητες φυσικού αερίου ώστε ο αγωγός να καταστεί οικονομικά βιώσιμος. Το αποτέλεσμα; Προτιμήθηκε να παραμείνει ο αγωγός ουσιαστικά ανενεργός εξαντλώντας την εμβέλειά του έως την Κομοτηνή. Το ίδιο συνέβη με τον αγωγό Μπουργκάς – Αλεξ/πολης, η κατασκευή του οποίου ακυρώθηκε από τη Βουλγαρία ύστερα από πιέσεις της Ουάσινγκτον. Για να ακολουθήσουν μετά, με πρόσχημα την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας με αφορμή το πρόβλημα της Ουκρανίας, η ακύρωση του αγωγού South Stream, οι εργασίες κατασκευής του οποίου είχαν εκκινήσει στη Βουλγαρία αλλά και του Turkish Stream παρά το ζωηρό ελληνικό ενδιαφέρον για την υλοποίησή του. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον περασμένο Φεβρουάριο οι διευθύνοντες σύμβουλοι της ΔΕΠΑ, της ιταλικής Edison και της ρωσικής Gazprom υπέγραψαν στη Ρώμη μνημόνιο συνεργασίας για την αναβίωση του αγωγού ITGI, για τη μεταφορά όχι αζέρικου αλλά ρωσικού αερίου με τις ευλογίες της ελληνικής κυβέρνησης αφού παρίστατο και ο Γ.Γ. Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων του ΥΠΕΞ Γιώργος Τσίπρας. Με τις πρώτες ενστάσεις των Βρυξελλών και της Ουάσινγκτον η Αθήνα αναγκάστηκε να άρει σιωπηρώς το ενδιαφέρον της.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πρώτον, ότι η ενεργειακή πολιτική της χώρας επιβάλλεται από την Ουάσινγκτον με κριτήρια γεωπολιτικά και οικονομικά που προωθούν τους σχεδιασμούς της, αποκλείοντας κάθε εθνική επιλογή. Έτσι ερμηνεύεται γιατί επελέγη ο ΤΑΡ έναντι του Nabuco, διότι με τον ΤΑΡ αποκλείονταν τα ρωσικά συμφέροντα από το νότιο ενεργειακό διάδρομο και εκτοπίζονταν τα υπολείμματα της ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια. Δεύτερο, η επιλογή του ΤΑΡ απέκλεισε σωρεία άλλων επιλογών που θα επέτρεπαν στην Αθήνα, εν μέσω κρίσης, να ασκήσει πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική που θα δημιουργούσε και οικονομικές διεξόδους στην κρίση. Και τρίτον, αποδεικνύεται, λόγω των ενεργειακών επιλογών που επιβάλλονται στην Αθήνα αποκλείοντας άλλες, ότι το ελληνικό έδαφος έχει μετατραπεί σε πεδίο αντιπαράθεσης και σύγκρουσης ξένων συμφερόντων. Τι σημαίνει αυτό;
Αποτελεί ιστορική διαπίστωση ότι η ενεργειακή εξάρτηση της Δύσης από την περιφέρεια, όπου υπάρχει άφθονη η ενεργειακή πρώτη ύλη (πετρέλαιο, αέριο) δεν οδήγησε, όπως λογικά θα αναμενόταν, τις υπανάπτυκτες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες στην ανάπτυξη. Αντίθετα υπήρξε πηγή δεινών και εκμετάλλευσης. Αυτή είναι η «κατάρα των πλουτοπαραγωγικών πηγών» των κρατών μειωμένης εθνικής κυριαρχίας. Το ίδιο ισχύει και με τον έλεγχο της μεταφοράς της ενεργειακής ύλης μέσω των αγωγών. Οι εκατοντάδες αγωγοί που διατρέχουν τα κράτη της Μ. Ανατολής, του Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας δεν συνέβαλαν στην ευημερία και στην ασφάλεια των λαών αλλά αντίθετα τα κράτη αυτά χαρακτηρίζονται για την πολιτική, κοινωνική και οικονομική τους καθυστέρηση και την αστάθειά τους ενώ συχνά μεταβάλλονται σε πεδίο συγκρούσεων. Γιατί συμβαίνει κατά κανόνα αυτό; Διότι οι περιοχές αυτές μεταβάλλονται σε πεδίο αντιπαράθεσης συμφερόντων ισχυρών κρατών. Ας μη ξεχνάμε ότι ο ΤΑΡ σχεδιάστηκε για να απεξαρτήσει τη μεταφορά του αζέρικου φυσικού αερίου από το δίκτυο αγωγών που ελέγχει η Μόσχα. Συνεπώς από τον σχεδιασμό του ακόμη ενέχει ανταγωνιστικό χαρακτήρα έναντι των ρωσικών συμφερόντων.
Δεδομένου ότι η κατασκευή των αγωγών είναι μακροχρόνια, σημασία έχουν οι συνθήκες που θα επικρατούν κατά την περίοδο της εκμετάλλευσής τους, τις οποίες κανείς δεν μπορεί να προβλέψει σε ασταθείς περιοχές. Αν τα συμφέροντα που προωθούν τον ΤΑΡ είναι σήμερα συγκεκριμένα, κανείς δεν γνωρίζει μετά τέσσερα χρόνια που προβλέπεται η αξιοποίηση του αγωγού, ποιο θα είναι το γεωπολιτικό περιβάλλον στην ευρύτερη περιοχή του Καυκάσου. Το Αζερμπαϊτζάν, το οποίο θα τροφοδοτεί με αέριο τον αγωγό, έχει στα σωθικά του ένα μόνιμο πρόβλημα με το Ναγκόρνο Καραμπάχ και κατ’ επέκταση με την Αρμενία, η οποία ανήκει στη σφαίρα επιρροής της Μόσχας. Αλλά και ένα καθεστώς σαν αυτό των Αλίεφ δεν είναι δυνατό να εγγυάται τη σταθερότητα στη χώρα. Ούτε πρέπει να ξεχνάμε ότι ο αγωγός διέρχεται από την Τουρκία, η οποία σε μια κρίσιμη περίοδο μπορεί να αναδειχθεί σε ρυθμιστή της παροχής του αγωγού. Ούτε βέβαια να υποτιμούμε τους συγγενικούς δεσμούς ανάμεσα στην Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν. Είναι λοιπόν διαφορετικοί οι συσχετισμοί όταν έχεις ενεργειακό εταίρο τη Ρωσία αντί του Αζερμπαϊτζάν, είτε η συνεργασία αφορά αγωγό, είτε τον ΔΕΣΦΑ Εμείς, ως έθνος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι συρρικνωθήκαμε στα κρατικά όρια εξ αιτίας του ανταγωνισμού των εταίρων μας για τα πετρέλαια της Μοσούλης στον οποίο μας ενέπλεξαν.
Μακροδημόπουλος Δημήτρης
