Η «διπλωματία των κανονιοφόρων» φαίνεται ότι θα αποτελέσει το προεκλογικό «δόρυ» του Ταγίπ Ερντογάν αφού τα θέματα της εξωτερικής πολιτικής είναι ενταγμένα στην προεκλογική κουλτούρα του πολιτικού προσωπικού της Τουρκίας. Ανέκαθεν στην Τουρκία τα ζητήματα που αφορούν την εξωτερική πολιτική χρησιμοποιούνταν ως πεδίο για συλλογή ψήφων και πάντα λειτουργούν ως χρηματιστήριο αξιών στην κάλπη.
Ωστόσο την τελευταία δεκαετία, ο Ερντογάν έχει ανοίξει επικίνδυνα την βεντάλια της εξωτερικής πολιτικής -με την σιωπή και την ανοχή των υπόλοιπων πολιτικών δυνάμεων- μετατρέποντας την γεωπολιτική της Τουρκίας από «αμυντική» σε «επιθετική», γεγονός που έχει ενοχλήσει όχι μόνο τις όμορες χώρες αλλά και την Διεθνή κοινότητα.
Επομένως στην πορεία προς τις εκλογές του 2023 στην Τουρκία ο προεκλογικός δρόμος του Τ. Ερντογάν και των ανθυποψηφίων του του δεν θα είναι εύκολος κάθε φορά που θα επιχειρούν να αποσπάσουν εκλογικά οφέλη από το πεδίο της εξωτερικής πολιτικής. Πιο συγκεκριμένα δεν σημαίνει ότι θα αποφέρει εκλογικό όφελος στον Ερντογάν οποιαδήποτε ακραία κίνηση του , είτε στην Συρία και το Ιράκ , είτε στην Κύπρο και το Αιγαίο. Απεναντίας , υπάρχει μεγάλη πιθανότητα κάθε επιθετική στρατιωτική ενέργεια να γυρίσει μπούμερανγκ !
Καταρχάς ο Τ. Ερντογάν οφείλει να λάβει υπόψη του ότι ως επιτιθέμενος δεν διαθέτει πια το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού. Κάθε κίνηση του είναι προβλέψιμη από τον αμυνόμενο και επομένως απόλυτα ελεγχόμενη. Παρακολουθείται στενά από σύνολο των μυστικών υπηρεσιών του κόσμου. Το γνωρίζει καλά πλέον, το πάθημα στον Έβρο θα πρέπει να του έχει γίνει μάθημα για όποιες σκέψεις και επιθετικά σχέδια είχε καταστρώσει για την Συρία και το Ιράκ , την Κύπρο και το Αιγαίο . Για παράδειγμα στην Κύπρο ετοιμάζεται -λέει- να στείλει ερευνητικό πλοίο ως αντιστάθμισμα στο «Nautical Geo» με σημαία Μάλτας που διεξάγει έρευνα στο οικόπεδο 1 για λογαριασμό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ωστόσο ο Ερντογάν θα πρέπει να σταθμίσει τα σημερινά δεδομένα έχοντας ως δεδομένο ότι η αρμάδα του θα είναι πλήρως ελεγχόμενη. Και καλά να υποστεί «βατερλό» στον Έβρο που είναι στην στεριά και μια δρασκελιά από την Πόλη, αν το πάθει μεσοπέλαγα στα ταραγμένα νερά της Νοτιανατολικής Μεσογείου θα είναι ολέθριο για τον ίδιο και το κόμμα του εν όψει των εκλογών.
Ο Ερντογάν είναι έξυπνος άνθρωπος . Ξέρει ότι τον έχουν «χακάρει» Θεοί και δαίμονες, εχθροί και φίλοι , χριστιανοί και μουσουλμάνοι. Γνωρίζει ότι τα διαβολομηχανήματα που «κλέβουν» τους ηλεκτρονικούς εγκεφάλους και τα δεδομένα από ένα smartphone μέχρι ένα laptop , από ένα συστήματα κρυπτογραφημένων μηνυμάτων μέχρι την κονσόλα ενός κέντρου επιχειρήσεων , τον καθιστούν προβλέψιμο και ξεδοντιασμένο. Το κυριότερο είναι ότι τον οδηγούν να πέσει στις παγίδες που ο ίδιος στήνει. Ο Έβρος είναι μια τέτοιου είδους χαρακτηριστική περίπτωση παγίδας για τον Ερντογάν. Επιχείρησε να στείλει μετανάστες στον Έβρο για να διαχυθούν στην κεντρική Ευρώπη και πριν μπουν στα ναυλωμένα πούλμαν στην Κωνσταντινούπολη, ο Έβρος είχε γίνει «αστακός»! -Τι κάνει «νιάου νιάου» στα κεραμίδια… Το ίδιο ενδεχομένως να συμβεί εάν το επιχειρήσει ξανά, είτε στην Μεσόγειο, είτε στην Μέση Ανατολή…
Τώρα ο Ερντογάν φαίνεται ότι επιθυμεί να επιτεθεί ξανά στην Συρία μετά την έκρηξη σε παγιδευμένο αυτοκίνητο στο Αφρίν που στοίχισε την ζωή σε τουλάχιστον έξι Τούρκους στρατιώτες. Ο Ερντογάν έσπευσε να εκμεταλλευτεί το αιματηρό συμβάν για να ανακοινώσει την πρόθεση του να «πάρει τα απαραίτητα μέτρα» για να εξαλείψει ταχέως τις απειλές εναντίον των τουρκικών δυνάμεων μετά τις πρόσφατες επιθέσεις εναντίον τους στη βόρεια Συρία.
Ρήγμα
Ωστόσο στο άκουσμα της συγκεκριμένης δήλωσης Ερντογάν εκδηλώθηκε απροθυμία Τούρκων στρατηγών που υπηρετούν στην πρώτη γραμμή του Συριακού μετώπου. Παράλληλα εκδηλώθηκε η πρώτη διαφοροποίηση για την στρατηγική στην Συρία από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ( CHP ) που καταψήφισε το κυβερνητικό σχέδιο για διετή παράταση των τουρκικών στρατευμάτων στην Συρία. Η διαφοροποίηση αυτή έρχεται να προστεθεί στις πρόσφατες επισκέψεις αντιπροσωπειών του CHP στο Ιρμπίλ και την Αθήνα και αποτελούν τις πρώτες ρωγμές στο αρραγές εσωτερικό μέτωπο που καθ´ όλη την δεκαετία είχε διαμορφωθεί κατά την μετακύληση της γεωπολιτικής στρατηγικής απο «αμυντική] σε «επιθετική»…
Βεβαίως δεν είναι εύκολο για τους ξένους παρατηρητές στην Τουρκία να κατανοήσουν την στάση των πολιτικών δυνάμεων στα θέματα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής.
Η αξιωματική αντιπολίτευση CHP μπορεί να καταψήφισε την πρόταση Ερντογάν , όχι όμως τα υπόλοιπα κόμματα της αντιπολίτευσης , ούτε εκείνα που συστοιχίζονται με τον Ερντογάν όπως το Εθνικιστικό Κινήμα (MHP) αλλά και ούτε εκείνα που συμμαχούν με τον Κιλιτσντάρογλου, όπως το κόμμα IYI.
Μια γνωστή παροιμία στην Τουρκία λέει ότι: « Στην Τουρκία όσο περισσότερα ξέρεις, τόσο λιγότερα καταλαβαίνεις».Αυτό ισχύει και με την στάση των πολιτικών δυνάμεων στα εξωτερικά θέματα. Δεν είναι εύκολο να γίνει κατανοητό πώς τα κόμματα στην Τουρκία αλλάζουν τις πολιτικές τους θέσεις στα θέματα ασφάλειας και εξωτερικής πολιτικής.
Την τελευταία δεκαετία, η κυβέρνηση Ερντογάν έχει μετατοπίσει την γεωπολιτική της στάση από «αμυντική» σε «επιθετική» ξεφεύγοντας από τον πυρήνα των αυστηρά καθορισμένων εθνικών συμφερόντων της Τουρκίας. Από το 2016 έως σήμερα, η Τουρκία διεξάγει τέσσερις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία με συγκεκριμένους στόχους σε κάθε επιχείρηση. Η Τουρκία διεξάγει επίσης στρατιωτικές επιχειρήσεις στο βόρειο Ιράκ και, από το 2006, αναπτύσσει στρατεύματα στον Λίβανο ως μέρος μιας ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ. Εντούτοις, η εντολή για τον Λίβανο δεν έχει γίνει θέμα συζήτησης όπως αυτά που αφορούν τη Συρία και το Ιράκ.
Καθώς στην παρούσα φάση καλλιεργείται το κλίμα για νέα τουρκική στρατιωτική επίθεση στη βόρεια Συρία μετά τον θάνατο δύο τούρκων αστυνομικών στις 7 Οκτωβρίου, στην Άγκυρα κατέφθασαν διασταυρωμένες πληροφορίες που αναφέρουν ότι οι ανώτατοι στρατηγοί που είναι υπεύθυνοι για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας στη Συρία ζήτησαν την συνταξιοδότηση τους, τροφοδοτώντας ερωτήματα σχετικά με τις πολιτικές της Άγκυρας στη Συρία. Μια πρόσφατη έκθεση Μυστικών Υπηρεσιών ανέφερε ότι πέντε στρατηγοί που υπηρετούν σε αποστολές που σχετίζονται με τη Συρία προσπαθούν να παραιτηθούν, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής ενός κέντρου Διοίκησης που είναι υπεύθυνο για όλες τις τουρκικές επιχειρήσεις στη Συρία.
Στην Τουρκία ο Στρατός δεν φοράει ωτοασπίδες και συχνά παρασύρεται στη βοή της καθημερινής πολιτικής. Από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, ο Στρατός είχε πάντα μια εξέχουσα θέση στην πολιτική ζωή της χώρας. Ωστόσο την τελευταία δεκαετία, ο Ερντογάν χρησιμοποίησε τον στρατό ως μοχλό στην εξωτερική πολιτική γεγονός που δίχασε πολλές φορές τις πολιτικές δυνάμεις της Τουρκίας, ενώ υπήρξαν αρκετές αποκλίσεις του στρατιωτικού κατεστημένου από την στρατηγική Ερντογάν με αποκορύφωμα την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Στο άμεσο μέλλον θα διαφανεί εάν η απροθυμία των συγκεκριμένων Τούρκων στρατηγών να συνεχίζουν να υπηρετούν τα σχέδια Ερντογάν στο βορειοδυτικό τμήμα της Συρίας αποτελεί ένα είδος απόκλισης του Στρατού από το καθεστώς Ερντογάν καθώς η χώρα πλησιάζει στις εκλογές του 2023.
Ωστόσο πολιτικοί παρατηρητές στην Τουρκία διαβλέπουν «αμερικανικό δάχτυλο» πίσω απο την άρνηση του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης για διετή παράταση της παραμονής τουρκικών στρατευμάτων στην Συρία.
Ο προεκλογικός αγώνας στην Τουρκία λόγω της οικονομικής ανέχειας θα επικεντρωθεί στο πεδίο των επενδύσεων και ως εκ τούτου κάθε κίνηση εξωτερικής πολιτικής θα πρέπει να αποβλέπει στο οικονομικό όφελος και στην προσέλκυση επενδύσεων στην χώρα.
Η «διπλωματία του νερού»
Η αξιωματική αντιπολίτευση φαίνεται να ενστερνίζεται την άποψη της Δύσης ότι η Τουρκία θα πρέπει να αντικαταστήσει τις στρατιωτικές επιθέσεις στην Μέση Ανατολή με την διπλωματία του νερού.
Καταρχάς ένα νέο στρατιωτικό χτύπημα στην Συρία εν όψει εκλογών μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες και να αποδειχτεί ότι δεν είναι η καλύτερη επιλογή, καθώς οποιαδήποτε εμπλοκή είναι απίθανο να καλλιεργήσει την αίσθηση σταθερότητας που απαιτείται για την προσέλκυση επενδυτών στη Τουρκία.
Δεδομένου ότι ο προεκλογική περίοδος στην Τουρκία θα επικεντρωθεί στην προσέλκυση επενδύσεων, μια συμφωνία αντί για πόλεμο μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική λύση που θα είναι πολύ πιο συμφέρουσα για την Τουρκία αλλά και για την ευρύτερη περιοχή.
– Τι μπορεί να προσφέρει η Τουρκία για να μετατρέψει τους αντιπάλους της σε εταίρους; Νερό !
Τα προβλήματα με την παροχή νερού έχουν αυξηθεί από το 1975, όταν το πρόγραμμα κατασκευής φραγμάτων της Τουρκίας μείωσε τη ροή νερού προς το Ιράκ κατά 80% και προς τη Συρία κατά 40%. Μελέτες έχουν δείξει ότι η λεκάνη του Τίγρη και του Ευφράτη, που καλύπτει την Τουρκία, τη Συρία, το Ιράκ και το δυτικό Ιράν, χάνει νερό πιο γρήγορα από οποιαδήποτε άλλη περιοχή στον κόσμο, εκτός από τη βόρεια Ινδία.
Οι πολιτικές του Σύρου προέδρου Μπασάρ Άσαντ έχουν επικεντρωθεί στον αστικό τομέα σε βάρος των αγροτικών περιοχών. Αυτό το πρόβλημα επιδεινώθηκε από τη σύγκρουση. Ως αποτέλεσμα, τα βασικά προϊόντα έχουν γίνει πιο ακριβά και η τιμή του ψωμιού έχει αυξηθεί στα ύψη. Η λειψυδρία στα βορειοανατολικά της Συρίας, μια σημαντική γεωργική περιοχή, συνέβαλε στην αστάθεια. Μια μελέτη της RAND Corporation διαπίστωσε ότι η ασφαλής παροχή νερού είναι απαραίτητη για την πρόληψη της επανεμφάνισης του τζιχαντιστών του ISIS.
Το νερό μπορεί να είναι ένας σημαντικός παράγοντας που ενθαρρύνει τους ανθρώπους να επιστρέψουν στις εστίες τους. Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, το νερό χρησιμοποιήθηκε ως όπλο από τα αντιμαχόμενα μέρη, ενώ η έλλειψη πρόσβασης σε ασφαλείς προμήθειες έχει αναφερθεί ως ο κύριος λόγος για την αύξηση του αριθμού των προσφύγων καθώς οι άνθρωποι εγκαταλείπουν τις κοινότητές τους.
Το ISIS διέκοψε την παροχή νερού στο βόρειο Ιράκ το 2015. Στο Ιράκ, στοχοποιήθηκαν οι υπάλληλοι του τμήματος άρδευσης και εκδηλώθηκαν συγκρούσεις μεταξύ των αγροτικών φυλών. Τα αποθέματα νερού στο Ιράκ απειλούνται επίσης λόγω του αυξανόμενου πληθυσμού. Η υποδομή διαχείρισης νερού χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970 και είναι λιγότερο αποδοτική από τα σύγχρονα συστήματα. Ακόμα πιο σοβαρό, η πόλη της Μοσούλης αντιμετωπίζει τον κίνδυνο κατάρρευσης ενός φράγματος, μια καταστροφή που θα επηρεάσει 2 εκατομμύρια ανθρώπους οι οποίοι αναπόφευκτα θα πάρουν τον δρόμο της μετανάστευσης.
Η Τουρκία επομένως έχει ένα πολύτιμο πλεονέκτημα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κάνει τη ζωή των ανθρώπων εύκολη ή δύσκολη. Οι ποταμοί Ευφράτης και Τίγρης ρέουν από τις πηγές της ανατολικής Τουρκίας στο Ιράκ και τη Συρία.
Η Τουρκία μπορεί να χρησιμοποιήσει το νερό για να δημιουργήσει καλύτερες σχέσεις με τη Βαγδάτη και να προβεί σε ρύθμιση με τις κουρδικές φατρίες στα βορειοανατολικά της Συρίας που θα εγγυώνται την ασφάλειά τους. Η Άγκυρα θα μπορούσε να συνάψει συμφωνία με τους Κούρδους στη Συρία υπό αμερικανική διαμεσολάβηση και όχι να κοιτάζει καθώς ο Άσαντ προβαίνει σε συμφωνία με τους Κούρδους με ρωσική διαμεσολάβηση.
Για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, θα μπορούσε να συγκροτηθεί μια επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους της Τουρκίας, της βορειοανατολικής Συρίας και του Ιράκ, με εκ περιτροπής προεδρία με αποστολή την διαχείριση του νερού στις τρεις χώρες και την εξερεύνηση οικονομικά επωφελών έργων. Μια παρόμοια επιτροπή έχει δημιουργηθεί για τον ποταμό Μεκόνγκ για τη διαχείριση του νερού μεταξύ του Λάος, της Καμπότζης και του Βιετνάμ.
Η Τουρκία θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει στην αναβάθμιση των απαρχαιωμένων υποδομών σε περιοχές όπως η Μοσούλη. Αυτό θα μπορούσε να γίνει με τη βοήθεια των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Θα μπορούσαν να δημιουργηθούν συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) για την υλοποίηση υποδομών και έργων ύδρευσης , με τουρκικές εταιρείες και τοπικές κυβερνητικές δυνάμεις. Αυτές οι συμφωνίες θα μπορούσαν να προσελκύσουν επενδύσεις στην Τουρκία και να φέρουν συμβόλαια σε τουρκικές εταιρείες.
Μια τέτοια προσέγγιση θα οδηγούσε επίσης σε μια βελτίωση των σχέσεων της Τουρκίας με την ιρακινή κυβέρνηση, οι οποίες έχουν τραυματιστεί σοβαρά από τις τουρκικές επιδρομές στο Ιράκ για να καταδιώξουν Κούρδους μαχητές που κρύβονταν στα βουνά. Οποιαδήποτε συμφωνία για το νερό θα μπορούσε να απαιτήσει από την ιρακινή κυβέρνηση να στοχεύσει το ΡΚΚ και τις φιλοϊρανικές πολιτοφυλακές που το προστατεύουν. Αυτό θα είναι λιγότερο δαπανηρό για την Τουρκία από μια εισβολή που αναπόφευκτα θα επιφέρει ανθρώπινο, οικονομικό και διπλωματικό κόστος. Ο Αραβικός Σύνδεσμος ήδη έχει καταδικάσει την Τουρκία για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο Ιράκ.
Καθώς η Τουρκία βρίσκεται με πάρα πολλούς εχθρούς στη γειτονιά της, το νερό θα μπορούσε να είναι ένα ιδανικό διπλωματικό εργαλείο, βελτιώνοντας την κατάσταση της Άγκυρας και αυξάνοντας τον αριθμό των φίλων της στην περιοχή.
Υπάρχει και μια άλλη διάσταση που «καίει» την Τουρκία. Η επανεκκίνηση των διαδικασιών για την ενταξιακή πορεία στην ΕΕ, στην μετά Μέρκελ εποχή…
(Ο Δήμος Βερύκιος είναι δημοσιογράφος)
ΠΗΓΗ www.ieidiseis.gr
