Σκέψεις και προτάσεις για τη μετακίνηση στην πόλη
Του Χατζόπουλου Ορέστη, υποψήφιου Δημ. Συμβούλου με την παράταξη «Δήμος για Όλους – Πρώτα ΕΣΥ!»
Ένα βασικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει καθημερινά ο δημότης στην Αλεξανδρούπολη αφορά στην μετακίνησή του από και προς το κέντρο. Η χρήση του αυτοκινήτου συνοδεύεται από υψηλή κυκλοφορικά συμφόρηση, υψηλή ένταση θορύβων και απώλεια χρόνου και κόπου κατά την διάρκεια της μετακίνησης όσο και για την εξεύρεση παρκινγκ καθώς οι διαθέσιμες θέσεις δεν μπορούν να καλύψουν τις πραγματικές ανάγκες για στάθμευση.
Η Αλεξανδρούπολη είναι μια πόλη που συνεχώς αναπτύσσεται πληθυσμιακά. Η αναμενόμενη αύξηση του πληθυσμού και, κατ’ επέκταση των οχημάτων, αναμένεται να οξύνει το πρόβλημα, οδηγώντας σε ακόμη μεγαλύτερη ταλαιπωρία των κατοίκων. Μια γεύση αυτής της κατάστασης βιώνουν πολλοί καθημερινά στο κέντρο σε ώρες αιχμής. Φανταστείτε την εικόνα σε 10 χρόνια, όταν θα κυκλοφορούν επιπλέον δύο με τρεις χιλιάδες αυτοκίνητα!
Αυτό συμβαίνει γιατί η υφιστάμενη διαμόρφωση του κέντρου δεν είναι κατασκευασμένη για να υποδεχθεί περισσότερα οχήματα στο δρόμο. Γενικά, κάθε κέντρο που συγκεντρώνει μικτές χρήσεις (διαβίωση, εργασία, διασκέδαση), όπως αυτό της Αλεξανδρούπολης, δεν ευνοεί την χρήση αυτοκινήτων αλλά εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης.
Συνεπώς προτεραιότητα της νέας Δημοτικής Αρχής θα πρέπει να είναι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενός βιώσιμου μοντέλου αστικής μετακίνησης που θα βασίζεται σε διαφορετικά μοτίβα μετακίνησης, ήτοι περισσότερη δημοτική συγκοινωνία και ήπιες μορφές μετακίνησης (ποδήλατο κλπ), πάντοτε με γνώμονα την μέγιστη δυνατή εξυπηρέτηση των δημοτών. Φανταστείτε λοιπόν ένα κέντρο χωρίς το σημερινό κυκλοφοριακό χάος, με τα αυτοκίνητα να πηγαίνουν σημειωτόν, τον θόρυβο από τα κορναρίσματα, τους εκνευρισμένους οδηγούς και την απογοήτευση των εγκλωβισμένων επιβατών λεωφορείων, αλλά ένα κέντρο ανακουφισμένο από τα εκατοντάδες Ι.Χ., με Mini Bus, συμβατικά ή μηχανοκίνητα ποδήλατα, με χώρο για τους πεζούς, γενικά ένα κέντρο φιλικό προς το κάθε δημότη. Πέραν της αισθητικής και λειτουργικής αναβάθμισης του κέντρου, η ευκολότερη και γρηγορότερη πρόσβαση στο κέντρο έχει αποδειχθεί ότι ενισχύει την οικονομική δραστηριότητα.
Για να αλλάξουμε την εικόνα αυτή δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τίποτα καινούργιο, απλώς να εφαρμόσουμε κάποιες καλές πρακτικές από άλλες πόλεις που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν παρόμοια προβλήματα, προσαρμόζοντας βεβαίως την καθεμία στην φυσιογνωμία της πόλης μας. Ούτε απαιτούνται κονδύλια εκατομμυρίων αλλά η εφαρμογή ενός σχεδίου απλού, εφαρμόσιμου και αποτελεσματικού, που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας σύγχρονης πόλης και όχι στην ανακύκλωση ενός ξεπερασμένου, μη λειτουργικού μοντέλου των προηγούμενων δεκαετιών.
Προτάσεις για Ένα Μοντέλο Βιώσιμης Κινητικότητας
Η πόλη μας έχει ήδη λάβει χρηματοδότηση (60.000 ευρώ) από το Πράσινο Ταμείο για την εκπόνηση ενός Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας (ΣΒΑΚ), το οποίο αποσκοπεί στην βελτίωση των συνθηκών μετακίνησης των πολιτών στην πόλη, σύμφωνα με το πνεύμα της Ε.Ε. για την καθιέρωση ενός νέου πολιτισμού για την αστική κινητικότητα, όπως αυτή αποτυπώνεται το Πράσινο Βιβλίο της Επιτροπής. Βασικός στόχος είναι η μείωση της ιδιωτικής μετακίνησης (Ι.Χ.), ζώνες ήπιας κυκλοφορίας, περισσότερη δημόσια συγκοινωνία, καθώς και έμφαση στην έξυπνη κινητικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, προτεραιότητα δίνεται στην αύξηση της χρήσης Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, σε υποδομές και ρυθμίσεις για ήπιες μορφές μετακίνησης, καθώς και σε μια ολοκληρωμένη πολιτική στάθμευσης, δηλαδή λύσεις που επικεντρώνονται στον άνθρωπο, βελτιώνοντας την ποιότητα της ζωής του, καθιστώντας την πόλη πιο υγιή (μείωση ρύπων), πιο ασφαλή και πιο παραγωγική οικονομικά. Να σημειωθεί ότι η ύπαρξη ΣΒΑΚ θα αποτελέσει στο μέλλον απαραίτητη προϋπόθεση για χρηματοδότηση παρεμβάσεων και έργων από τα διάφορα χρηματοδοτικά προγράμματα.
Λαμβάνοντας υπόψη την δυναμική της πόλης σε ό,τι αφορά τα πληθυσμιακά μεγέθη, καθώς και το όραμά μας για την Αλεξανδρούπολη του μέλλοντος, οι προτάσεις μας επικεντρώνονται στις παρακάτω ενέργειες που θα μπορούν να ενσωματωθούν στο ΣΒΑΚ:
Α. Δημιουργία περιφερειακών χώρων στάθμευσης, προκειμένου να εξυπηρετούνται οι δημότες που έρχονται από τις εκτός κέντρου περιοχές της πόλης. Επιλογές για δημιουργία παρκινγκ εντός κέντρου (όπως η πρόταση για υπόγειο παρκινγκ στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου) είναι άτοπες και μη λειτουργικές, καθώς συμβάλλει στην προσέκλυση αντί για την αποθάρρυνση αυτοκινήτων στο κέντρο επιτείνοντας στην ουσία το πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης.
Β. Δημιουργία ελεύθερων από αυτοκίνητα ζωνών. Μία τέτοια εν δυνάμει ζώνη αποτελεί το ιστορικό κέντρο μεταξύ των Λεωφόρων Δημοκρατίας και Β. Αλεξάνδρου, η οποία, μέσα από μικρές παρεμβάσεις (πλακόστρωτοι δρόμοι), θα «αφοσιωθεί» αποκλειστικά στις ανάγκες πολιτών και επισκεπτών για περπάτημα αναδεικνύοντας τα μικρά και γραφικά της σοκάκια. Βέβαια, μέριμνα θα υπάρξει ώστε να επιτρέπεται η διέλευση επαγγελματικών οχημάτων (που μεταφέρουν εμπορεύματα στα εκεί καταστήματα) ή άλλων οχημάτων έκτακτης ανάγκης (ασθενοφόρα, κλπ) καθώς επίσης και Ι.Χ. που μεταφέρουν άτομα με ειδικές ανάγκες.
Γ. Βιώσιμη δημόσια συγκοινωνία, με περισσότερα δρομολόγια των αστικών λεωφορείων μέσα από την στενή συνεργασία με τη Διοίκηση του Αστικού ΚΤΕΛ.
Δ. Ηλεκτρικά Mini Bus (στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που παρέχει ο ν.3463/2006 – “Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων”) που θα λειτουργούν συμπληρωματικά για την κάλυψη μικρών αποστάσεων. Αυτά θα πραγματοποιούν τακτικά δρομολόγια συνδέοντας όλα τα κομβικά σημεία της πόλης (Εφορία και λοιπές δημόσιες υπηρεσίες, Δημαρχείο, το νέο Κολυμβητήριο, Γυμνάσια/Λύκεια, κλπ), ώστε να εξυπηρετείται ο μέγιστος αριθμός πολιτών. Εδώ, θα πρέπει να τονιστεί η ανάγκη ενός σωστού σχεδιασμού και εφαρμογής. Ένας ελλιπής σχεδιασμός ή ένα προβληματικό χρονοδιάγραμμα υλοποίησης των μέτρων ενέχει τον κίνδυνο απαξίας τους. Για παράδειγμα, η ιδέα του μικρού λεωφορείου που θα ξεκινά από το παρκινγκ της Στροφής Εγνατίας, αν και κινείται στο σωστό πνεύμα, εντούτοις δεν φαίνεται να αποτελεί μόνιμη και βιώσιμη λύση, καθώς:
– το δρομολόγιο καλύπτει μια πολύ μικρή απόσταση στο κέντρο ενώ δεν συνδέει κομβικά σημεία της πόλης (όπως λ.χ. το νέο Κολυμβητήριο),
– τα δρομολόγια δεν εξυπηρετούν όλες τις ώρες (αντίθετα στο Ηράκλειο το αντίστοιχο mini bus εξυπηρετεί από τις 7:00 το πρωί μέχρι τις 11:00 το βράδυ), και, εν τέλει
– απουσιάζει η κρίσιμη μάζα εν δυνάμει επιβατών που θα στηρίξουν το εγχείρημα αυτό, καθώς το λεωφορείο εξυπηρετεί μόνο ένα παρκινγκ κάποιων δεκάδων θέσεων μόνο από τη δυτική πλευρά. Η βιωσιμότητά του δρομολογίου θα διασφαλιστεί μόνο όταν αυτό συνδέσει πολλαπλά σημεία αυξημένου αριθμού χρηστών, δηλαδή με απλά λόγια να συνδέσει όλα τα περιφερειακά παρκινγκ (υφιστάμενα και νέα) με το κέντρο.
Ε. Εγκατάσταση μέσων έξυπνης κυκλοφορίας. Περίοπτη θέση εδώ κατέχει η χρήση ποδηλάτων, συμβατικών ή μηχανοκίνητων, που λόγω της μορφολογίας της πόλης μας μπορεί να καταστεί το κατεξοχήν μέσο μεταφοράς κατοίκων και επισκεπτών. Συνεπώς, η εγκατάσταση νέων χώρων στάθμευσης ποδηλάτων καθώς και ενός αυτοματοποιμένου συστήματος κοινοχρήστων (δημοτικών) ποδηλάτων αποτελούν ενδεδειγμένες και βιώσιμες επιλογές για την πόλη μας, αξιοποιώντας παράλληλα το υφιστάμενο δίκτυο ποδηλατόδρομων.
Στο κρίσιμο αυτό ζήτημα, ο σχεδιασμός του ΣΒΑΚ θα πρέπει να βασίζεται σε μια συμμετοχική διαδικασία που θα εμπλέκει όλους τους συναφείς φορείς, όπως φυσικά και των άμεσα ενδιαφερομένων που δεν είναι άλλοι από τους πολίτες που σε τελική ανάλυση είναι οι αποδέκτες αυτών των αλλαγών, οι οποίες θα επηρεάσουν την καθημερινότητά μας για τις επόμενες δεκαετίες. Δεν νοείται αποτελεσματικός σχεδιασμός χωρίς δημόσια διαβούλευση και ενεργό συμμετοχή των πολιτών! Με σλόγκαν: «Βοήθησε την πόλη σου να αναπτύξει ένα σύστημα βιώσιμων αστικών συγκοινωνιών που σε εξυπηρετεί!» ο Δήμος Θεσσαλονίκης έχει αναπτύξει μια πλατφόρμα συμμετοχής των πολιτών για την υποβολή προτάσεων στο πλαίσιο του σχεδιασμού του ΣΒΑΚ (www.svakthess.imet.gr/Συμμετέχω-Ενεργά).
Και στο βάθος…. Πεζόδρομοι (?)
Το ζήτημα της πεζοδρόμησης οδών στις πόλεις έχει προσελκύσει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως σε ότι αφορά τις μεταβολές που επιφέρει στην καθημερινή ζωή της πόλης, κοινωνική, οικονομική κλπ. Συναφείς έρευνες[1] πάνω σε ανάλογες ενέργειες (πεζοδρομήσεις) σε ελληνικές πόλεις (Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα, Λάρισα, μεταξύ άλλων) καταλήγουν σε ορισμένα συμπεράσματα, τα κυριότερα εκ των οποίων μπορούν να συνοψιστούν στα εξής:
- Περιβαλλοντικά. Οπτική και αισθητική αναβάθμιση και μείωση του θορύβου.
- Κοινωνικά. Αύξηση της κίνησης στις περιοχές αυτές, περισσότερη κοινωνικοποίηση μεταξύ των πεζών, εν τέλει βελτίωση της ποιότητας ζωής.
- Οικονομικά. Η πεζοδρόμηση δείχνει ότι επηρέασε θετικά την αύξηση της επισκεψιμότητας στα καταστήματα (περισσότερες αγορές), προσέλκυσε μεγαλύτερο αριθμό επισκεπτών, ενώ διαπιστώθηκε και μια τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων (νέα καταστήματα ένδυσης, επιχειρήσεις ψυχαγωγίας κλπ).
Εκ των ανωτέρω συνάγεται η αναγκαιότητα δημιουργίας μικρών πεζόδρομων σε δρόμους του εμπορικού και ιστορικού κέντρου οι οποίοι θα χαρακτηρίζονται από άνετη διακίνηση των πεζών χωρίς εμπόδια (εδώ εγείρεται και το ζήτημα των ρυθμίσεων σε πεζοδρόμια και υφιστάμενους πεζόδρομους όπου η διέλευση των πεζών καθίσταται προβληματική λόγω τραπεζοκαθισμάτων κλπ). Έτσι η εικόνα της πόλης θα αλλάξει προς το καλύτερο καθώς θα δημιουργηθούν νέα σημεία αναφοράς που θα σφύζουν από ζωή. Μια επίσκεψη στον πεζόδρομο πλέον της Αγ. Σοφίας στη Θεσσαλονίκη μπορεί να πείσει τον καθένα. Αλλά για να μην πάμε τόσο μακριά, ας σκεφτούμε το πώς άλλαξε η εικόνα της πόλης μας με τον πεζόδρομο του ταχυδρομείου.
Ο σχεδιασμός αυτός θα πρέπει να γίνει με το σκεπτικό ότι δεν θα επιβαρύνεται γενικά η κυκλοφορική λειτουργία. Αυτό σημαίνει ότι, χρονικά, προτεραιότητα θα δοθεί στην λύση του κυκλοφοριακού στο σύνολό του και έπειτα η υλοποίηση τέτοιων παρεμβάσεων. Αν γίνει σωστά είναι βέβαιο ότι η τοπική κοινωνία θα αγκαλιάσει τέτοιες ενέργειες.
Πολιτικές κινήτρων και αλλαγή νοοτροπίας – ας βάλουμε το ποδήλατο στη ζωή μας!!
“Τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με την απλή, αλλά θαυματουργή απόλαυση του να κάνεις ποδήλατο”, John F. Kennedy
Η επιτυχία των ανωτέρω προτάσεων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αποδοχή της τοπικής κοινωνίας. Εδώ εισέρχεται το πολιτικό στοιχειό. Η νέα Δημοτική Αρχή θα πρέπει να θέσει συγκεκριμένους στόχους και τρόπους επίτευξης αυτών, μέσα από την υιοθέτηση μέτρων και κινήτρων ώστε να αποτρέπει τους κατοίκους να παίρνουν το αμάξι για να κατεβαίνουν στην πόλη.
Ένας πολιτικός στόχος είναι η εκθετική αύξηση του αριθμού των χρηστών ποδηλάτων τα επόμενα χρόνια, ώστε να βλέπουμε τους ποδηλατόδρομούς μας γεμάτους και όχι ως ντεκόρ. «Ταβάνι» δεν υπάρχει εδώ: στην Καρδίτσα κυκλοφορούν αυτή τη στιγμή περί τα 20.000 ποδήλατα!! Καλές πρακτικές μπορεί κανείς να συναντήσει σε πολλές πόλεις. Για παράδειγμα, στην Μπολόνια η επιλογή του ποδηλάτου επιβραβεύεται με παγωτό ή εισιτήρια για κινηματογράφο. Ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην πόλη μας. Ομοίως και με την αύξηση της χρήσης λεωφορείου, όπου θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο επιδότησης του εισιτηρίου ή άλλων μέτρων επιβράβευσης (όπως στην περίπτωση του ποδηλάτου) σε όσους αγοράζουν μηνιαία κάρτα λεωφορείου.
Η αλλαγή τρόπου σκέψης είναι το μεγάλο ζητούμενο. Οι πολίτες θα πρέπει σταδιακά να αφήσουν το αυτοκίνητο και να στραφούν στους εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης. Η αλλαγή αυτή έρχεται σταδιακά και απαιτεί συστηματικές δράσεις ενημέρωσης και ενθάρρυνσης των δημοτών να εντάξουν στη ζωή τους το λεωφορείο, το ποδήλατο ή ακόμα και το… ηλεκτροκίνητο πατίνι, το οποίο κερδίζει συνεχώς θαυμαστές στις μεγάλες πόλεις της χώρας μας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη). Στο πλαίσιο της “Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Κινητικότητας”, τέτοιες δράσεις θα πρέπει να ενισχυθούν (όπως θεματικές ημερίδες για τα οφέλη των εναλλακτικών τρόπων μετακίνησης, επισκέψεις σε σχολεία, επαναφορά της ποδηλατοβόλτας).
Πρέπει όλοι να αντιληφθούμε ότι η μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο μετακίνησης στην πόλη μας αποτελεί υπόθεση όλων μας. Μαζί με τις προτεινόμενες αλλαγές σε επίπεδο Δήμου, αλλαγές θα πρέπει να γίνουν και σε κάθε έναν από εμάς. Ο δρόμος για την επιτυχία είναι συλλογικός. Δεν αποτελεί ουτοπία αλλά ρεαλιστική και αναγκαία επιλογή.
Πολλές πόλεις ήδη έχουν κάνει τολμηρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση: πριν λίγα χρόνια, Ε.Ε. και Πολιτεία βράβευσαν τον Δήμο Τρικάλων αλλά και τους δημότες του ως παράδειγμα ανάπτυξης της βιώσιμης κινητικότητας. Εμείς εδώ??
Αλεξανδρούπολη, 04/04/2019
———————
[1] Ενδεικτικά βλ. Τσίγκας, Ηλίας “Έρευνα AmfissaFace: Βλάπτουν ή όχι πεζοδρομήσεις και κυκλοφοριακές παρεμβάσεις;” http://www.amfissaface.gr/2018/10/09/post-3134/ και Βλαχάκης, Σ., Σταλίδης Γ. και Κοκκίνης, Γ. “Οι επιπτώσεις της πεζοδρόμησης της οδού Αγίας Σοφίας στο λιανικό εμπόριο της περιοχής” http://mibes.teilar.gr/esdo_proceedings/proceedings/2013/Vlahakis-Stalidis-Kokkinis.pdf.
