Ποιά λάθη πληρώνει σήμερα η Τουρκία; του Δ.Μακροδημοπουλου

Ποιο ήταν το επίτευγμα του Ταγίπ Ερντογάν κατά την περίοδο από το 2002 που ανήλθε το ΑΚΡ στην εξουσία μέχρι και το τέλος της Αραβικής Άνοιξης που εκτόξευσε την Τουρκία οικονομικά  αλλά και γεωπολιτικά; Ενώ ο Κεμαλισμός αφόρισε το οθωμανικό και πολιτισμικό παρελθόν της Τουρκίας με αποτέλεσμα να αποσυνδεθεί από τα Βαλκάνια, τον Καύκασο, την Εγγύς Ανατολή και στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου την ενέταξε στις συστημικές δομές της Δύσης (ΝΑΤΟ, CENTO, κ.α.) μετατρέποντάς τη σε χωροφύλακα της Δύσης στην ευρύτερη περιοχή μαζί με το Ισραήλ, ο Ερντογάν επανασύνδεσε την Τουρκία με τον πολιτισμικό της περίγυρο και το οθωμανικό της παρελθόν προσδίδοντας στη χώρα μια πρωτοφανή οικονομική αλλά και περιφερειακή αίγλη. Σε σημείο ώστε στη διάρκεια της «Αραβικής Άνοιξης» να προβάλλεται η Τουρκία ως το πρότυπο αρμονικής συνύπαρξης του Ισλάμ με τη Δημοκρατία.

Ποιά ήταν τα λάθη του Ερντογάν εν συνεχεία που οδήγησαν τη γείτονα χώρα στα σημερινά αδιέξοδα; Υπερεκτίμησε τις εξελίξεις στις χώρες της «Αραβικής Άνοιξης» και ενεπλάκη στη συριακή κρίση προκειμένου να αντικατασταθεί ο Άσσαντ από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και να επεκταθεί η επιρροή της Άγκυρας και στη Συρία. Όμως με την έναρξη της κρίσης στη Συρία, η Άγκυρα είχε δύο επιλογές: Η πρώτη ήταν να ενισχύσει τον Άσσαντ ώστε να σταθεροποιήσει το καθεστώς του. Έτσι, θα παρέμενε αλώβητο το status quo της περιοχής, το οποίο αξιοποιήθηκε από τη νεοθωμανική πολιτική του Ερντογάν και συνέβαλε στην οικονομική ανάκαμψη της Τουρκίας. Από τη στιγμή όμως που ο Ερντογάν, συνεπαρμένος από την επιτυχία των ισλαμιστών στις χώρες της Αραβικής Άνοιξης, αποφάσισε να αναμειχθεί στα εσωτερικά της Συρίας, είχε μόνον τη δεύτερη επιλογή: Να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που του προσέφερε η κατάρριψη του τουρκικού αεροσκάφους από τις συριακές δυνάμεις το 2012 ή τις τρομοκρατικές ενέργειες στο Ρειχανλί το επόμενο έτος και να εισβάλλει στη Συρία εγκαθιστώντας στην εξουσία τους μετριοπαθείς μουσουλμάνους που ήλεγχε, πριν παρέμβουν στρατιωτικά τρίτες δυνάμεις. Όποια επιλογή από τις δύο προέκρινε, οι εξελίξεις θα είχαν περιοριστεί στα σύνορα της Συρίας. Μάλιστα στη δεύτερη περίπτωση η Δύση θα παρακολουθούσε την τουρκική εισβολή χωρίς να μπορεί να αντιδράσει αφού, τότε, ζητούσε επίμονα την απομάκρυνση του Άσσαντ. Γιαυτό, στο απόγειο της τουρκικής επιρροής και της αλαζονείας του Ερντογάν για τον περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας, η Ουάσινγκτον, ενίσχυσε, ως αντίδοτο, την εσωστρέφεια στη γείτονα πυροδοτώντας τη σύγκρουση Ερντογάν – Γκιουλέν, με τις κατηγορίες περί σκανδάλων, αποσπώντας την Άγκυρα από τις εξελίξεις Συρία.

Ποιες είναι σήμερα οι συνέπειες των αποφάσεων του Ταγίπ Ερντογάν να αγνοήσει τις παραπάνω επιλογές;

1. Παρέτεινε τον εμφύλιο στη Συρία, με αποτέλεσμα τη μακρόχρονη ενίσχυση των φονταμενταλιστών από τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και τη Δύση και τη δημιουργία του ISIS.
2. Αναβαθμίστηκε εν τω μεταξύ ο περιφερειακός ρόλος του Ιράν, μετά την προσέγγιση ΗΠΑ – Ιράν με γέφυρα το πυρηνικό πρόγραμμα, με αποτέλεσμα να εμπλακεί η Τεχεράνη στη συριακή κρίση, περιορίζοντας την περιφερειακή εμβέλεια της Τουρκίας.
3. Εμπεδώθηκε η δημιουργία ενός “ανεξάρτητου” κουρδικού κράτους στο Β. Ιράκ με τις ευλογίες της Δύσης, η οποία το εξόπλισε στο όνομα της αντιμετώπισης της ISIS, με αποτέλεσμα ο οπλισμός να διαχυθεί και στους ομοεθνείς της Συρίας και να ενισχυθεί το ΡΚΚ. Κυρίως όμως αναδείχθηκε ο ρόλος των Κούρδων της Συρίας ως αξιόπιστου στρατιωτικού εταίρου της Ουάσινγκτον στην αντιμετώπιση του ΙSIS, χωρίς να αποκλείεται μελλοντικά η δημιουργία αυτόνομης κουρδικής οντότητας στα όρια της Συρίας.
4. Επανέφερε στη Συρία και στην ευρύτερη περιοχή, τους ευρωπαίους ανταγωνιστές της, τη Γαλλία και τη Βρετανία, οι οποίες είχαν αποχωρήσει οριστικά το 1956 ύστερα από την αξίωση των τότε υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, και έκτοτε πάσχιζαν με κάθε τρόπο να επανέλθουν. Έτσι, ενίσχυσαν και τον ρόλο τους στη διαμόρφωση των εξελίξεων και στην Ανατολική Μεσόγειο.
5. Υποτίμησε τον ενοποιητικό ρόλο της θρησκείας, παραβλέποντας την οθωμανική σύνθεση του πληθυσμού της περιοχής αφού τα σύνορα των κρατών στην Εγγύς Ανατολή μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας χαράχθηκαν με κριτήριο τα γαλλοβρετανικά συμφέροντα αφήνοντας αδιατάρακτη τη σύνθεση του πληθυσμού. Το αποτέλεσμα είναι η θρησκεία να ενοποιεί τους πληθυσμούς καταργώντας τα σύνορα με συνέπεια τις απανωτές τρομοκρατικές επιθέσεις που αποσταθεροποίησαν το εσωτερικό της Τουρκίας.
6. Η παράταση της κρίσης ενέπλεξε στρατιωτικά και τη Μόσχα κατά τρόπο καθοριστικό για τις εξελίξεις οδηγώντας μάλιστα την Τουρκία στα όρια ενός ρωσοτουρκικού πολέμου.
7. Μετά το πραξικόπημα της 15^ης Ιουλίου ενώ επιδίωξε την ενότητα του πολιτικού κόσμου, απομόνωσε το HDP του Ντεμιρτάς επιτείνοντας τις διαχωριστικές γραμμές με τους Κούρδους ενώ, αντίθετα, αν αξιοποιούσε το πραξικόπημα για την επαναπροσέγγιση με το HDP θα «αφόπλιζε» το ΡΚΚ αμβλύνοντας την κατάσταση στη Ν.Α. Τουρκία.
8. Κατόρθωσε να εισαγάγει στη χώρα του μια μοναδική πολιτική πρωτοτυπία: Η πολιτική αντιπαράθεση στην Τουρκία δεν διεξάγεται ανάμεσα σε ιδέες και τάξεις, που είναι ιδιαίτερα εμφανείς, αλλά έχει περιοριστεί ανάμεσα σε θρησκευτικές σέχτες του ίδιου μουσουλμανικού δόγματος των σουνιτών, ανάμεσα στον Ερντογάν και τον Γκιουλέν.
9. Σήμερα η Άγκυρα παρακολουθεί να διαμορφώνονται οι εξελίξεις ερήμην της, και νέα δεδομένα να θέτουν μελλοντικά σε αμφισβήτηση την εδαφική της ακεραιότητα ενώ είχε τη δυνατότητα να καθορίσει το μέλλον της περιοχής και το ρόλο της Τουρκίας. Η κατάσταση πλέον δεν είναι αναστρέψιμη, δεν μπορεί να επανέλθει στο 2011.

Μακροδημόπουλος Δημήτρης