1. Τι πρόκειται να γίνει
Το τελευταίο χρονικό διάστημα, με αφετηρία τη συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον Αμερικανό ΥΠΕΞ στη Νέα Υόρκη, ο οποίος εστίασε τη συνάντηση στην προοπτική μετεξέλιξης της Ελλάδας σε ενεργειακό κόμβο μέσω της αξιοποίησης των αγωγών ΤΑΡ και IGB ( διασυνδετήριος αγωγός Ελλάδας – Βουλγαρίας), και τις συναντήσεις που ακολούθησαν μεταξύ της ελληνικής, της αμερικανικής και της βουλγαρικής πλευράς, η Αλεξ/πολη βρέθηκε στο επίκεντρο της επικαιρότητας. Γιατί; Πρόκειται για την σχεδιαζόμενη ελληνοαμερικανική συνεργασία στον τομέα του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), η οποία ενδέχεται να ανακοινωθεί κατά την επικείμενη επίσκεψη του αμερικανού ΥΠΕΞ Τζον Κέρι, στην Αθήνα μέσα στον Νοέμβρη.
Το σχέδιο βασίζεται στην αξιοποίηση του εγκριθέντος από το 2011 σχεδίου για εγκατάσταση τερματικού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη της εταιρείας Gastrade, που ανήκει στον όμιλο Κοπελούζου και έχει ενταχθεί στα έργα προτεραιότητας της Ε.Ε. Η αξιοποίηση και διαχείριση του τερματικού αυτού σταθμού LNG προβλέπεται να γίνει μέσω ενός κοινοπρακτικού σχήματος στο οποίο θα συμμετέχουν η Gastrade, η ΔΕΠΑ και η αμερικανική εταιρεία Cheniere Energy. Πρόκειται για την πρώτη αμερικανική εταιρεία που θα εξάγει LNG από σχιστολιθικό αέριο στις αρχές του νέου έτους και η οποία έχει ήδη κλείσει συμβόλαια με μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες. H Cheniere Energy, θα τροφοδοτεί τον τερματικό σταθμό της Αλεξανδρούπολης με σχιστολιθικό αέριο, το οποίο προηγουμένως θα το έχει επανυγροποιήσει στις εγκαταστάσεις της στη Βόρεια Αμερική. Από την Αλεξανδρούπολη, το αέριο θα φτάνει στη Βουλγαρία μέσω του διασυνδετηρίου αγωγού Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB) και στη συνέχεια, σύμφωνα με τις δηλώσεις του Βούλγαρου ΥΠΕΞ κατά την τριμερή συνάντηση Κοτζιά – Νούλαντ – Μίτοφ, μέσω της διασύνδεσης Βουλγαρίας – Ρουμανίας, στη Σερβία και από εκεί προς την Κεντρική και τη Δυτική Ευρώπη.
2. Σκοπιμότητες
Όπως δήλωσε ο Άμος Χοχστάιν, ειδικός απεσταλμένος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για ενεργειακά θέματα, σε πρόσφατη συνέντευξή του στο «Βήμα», «τους επόμενους μήνες θα αρχίσουν οι δοκιμαστικές εξαγωγές φορτίων LNG από τις ΗΠΑ. Οι κανονικές εξαγωγές θα αρχίσουν τον Απρίλιο του 2016. Και υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον να έρθουν φορτία αμερικανικού LNG στην Ελλάδα». Η αλήθεια είναι ότι οι ΗΠΑ με πρόσχημα την ενεργειακή απεξάρτηση της Νοτιοανατολικής Ευρώπης από την Gazprom και το ρωσικό δίκτυο αγωγών, διαμορφώνουν ήδη τις αγορές για τα δικά τους ενεργειακά προϊόντα επεκτείνοντας την εξάρτηση της Ευρώπης από τον στρατιωτικό και τον οικονομικό τομέα και στον ενεργειακό. Όμως πέρα από την εξεύρεση αγορών για το αμερικανικό LNG, η περιοχή της Β. Ελλάδας και ιδιαίτερα ο τερματικός σταθμός της Αλεξ/πολης θεωρείται ότι, με τις εξελίξεις που μεσολάβησαν από την αδειοδότησή του το 2011 μέχρι σήμερα στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, διαθέτει τις προϋποθέσεις ενός περιφερειακού Gas Trading Hub στο οποίο θα μπορεί να φθάνει αέριο και από τα νέα κοιτάσματα στην περιοχή της Μεσογείου (Αίγυπτος, Ισραήλ, Κύπρος). Πρόκειται δηλαδή για ένα τεράστιο εγχείρημα που θα έχει ως επίκεντρο την περιοχή της Αλεξ/πολης επηρεάζοντας περιβαλλοντικά τη θαλάσσια περιοχή σε απρόβλεπτη έκταση λόγω του μεγάλου αριθμού πλοίων μεταφοράς LNG που θα εφοδιάζουν τον αγωγό IGB προκειμένου να ανταποκριθούν στις ενεργειακές ανάγκες της Θράκης, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, της Σερβίας και τμήματος της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης αλλά και στις πρόσθετες ανάγκες που θα δημιουργεί σταδιακά η επιδιωκόμενη ενεργειακή απεξάρτηση της περιοχής από την Gazprom.
3. Γιατί το έργο επείγει
Όλα αυτά δεν αφορούν σχεδιασμούς για το απώτερο μέλλον. Δεδομένου ότι, σύμφωνα με όσα είχε πει ο κ. Τάνγκλαντ, διευθύνων σύμβουλος της Κ/Ξ του TΑΡ, στο Athens Energy Forum, ο αγωγός TΑΡ θα είναι έτοιμος να δεχθεί αέριο το 2020 και ακόμη αργότερα, λόγω των καθυστερήσεων που προέκυψαν εν τω μεταξύ, αποτελεί εκπεφρασμένη βούληση της Ουάσινγκτον στις συναντήσεις του Άμος Χοχστάιν και της Βικτόρια Νούλαντ με την ελληνική και τη βουλγαρική πλευρά «ο τερματικός σταθμός της Αλεξ/πολης να αποτελέσει πολύ ενωρίτερα από τον ΤΑΡ εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας», δηλαδή οι εξελίξεις θα είναι ραγδαίες. Βέβαια μη φαντασθείτε ότι θα εισρεύσουν στην περιοχή αμερικανικά κεφάλαια για την κατασκευή του αγωγού, διότι ο ισχυρός ποτέ δεν πληρώνει. Όπως δήλωσε πάλι ο Άμος Χοχστάιν στο “Βήμα” «ο IGB θα χρειαστεί χρηματοδότηση τόσο από την Ελλάδα (ΔΕΠΑ) όσο και από τη Βουλγαρία, ενώ η ΕΕ μπορεί επίσης να αναλάβει μέρος του κόστους μέσω του Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος (PCIs) στα οποία έχει ενταχθεί ο αγωγός αυτός».
4. Ποιος θα αποφασίσει;
Θα πρέπει να αναμένεται λοιπόν ότι η λειτουργία του αγωγού θα επιφέρει απρόβλεπτες περιβαλλοντικές επιπτώσεις στην περιοχή και ιδιαίτερα στις ακτές της. Και για να είμαστε ρεαλιστές, στην προκειμένη περίπτωση δεν πρόκειται για μια πολυεθνική εταιρεία, όπως η Eldorado Gold οι δραστηριότητες της οποίας καθηλώθηκαν στη Θράκη λόγω των αντιδράσεων, αλλά για την πολιτική της ίδιας της Ουάσινγκτον στην ευρύτερη περιοχή με αφετηρία τον τερματικό σταθμό της Αλεξ/πολης. Όμως από την άλλη μεριά θα δημιουργήσει και πληθώρα μονίμων θέσεων εργασίας στο διηνεκές μέλλον εν μέσω κρίσης και θα επηρεάσει αναπτυξιακά την ευρύτερη περιοχή. Ποιος θα αποφασίσει αν θα επιλεγεί η δημιουργία θέσεων εργασίας αντί της περιβαλλοντικής προστασίας, διότι οι ακτές είναι διάσπαρτες από πληθώρα παραθεριστικών οικισμών και ξενοδοχείων; Ποιος θα συνθέσει τις προτεραιότητες με τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας; Είναι θέμα απόφασης του ενός ανδρός, του εκάστοτε Δημάρχου ή μήπως του εκάστοτε Δημοτικού Συμβουλίου που κινείται στη λογική κομματικών αντιπαραθέσεων; Αυτό είναι άραγε το νόημα των αυτοδιοικητικών εκλογών; Να εκχωρούμε λευκή επιταγή για μια πενταετία στους εκάστοτε εκλεγέντες την οποία να διαχειρίζονται κατά βούληση; Ο δήμαρχος και το δημοτικό συμβούλιο θα πρέπει να διαχειρίζονται τη βούληση των δημοτών, η οποία, σε περιπτώσεις καίριων θεμάτων που διχάζουν την κοινωνία και καθορίζουν το μέλλον, θα εκφράζεται με διαδικασίες άμεσης δημοκρατίας, δηλαδή με δημοψήφισμα, ώστε να ανταποκρίνεται αποδεδειγμένα στη βούληση της πλειοψηφίας Γιαυτό η λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα πρέπει να αλλάξει άρδην και να εκδημοκρατισθεί για να συναντήσει την εποχή της. Για να γίνει αντιληπτή η λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην πόλη μας και πανελλήνια, συγκριτικά με άλλες περιοχές του πλανήτη, και το χάσμα που μας χωρίζει από αυτές, αναφέρω ενδεικτικά: Όπως γράφει ο Ντέιβιντ Χάρβει στις «Εξεγερμένες πόλεις», μια πόλη της Βραζιλίας (!), το Πόρτο Αλέγκρε, υπήρξε το 1988 η μήτρα του «συμμετοχικού προϋπολογισμού», σύμφωνα με τον οποίο οι απλοί κάτοικοι της πόλης συμμετέχουν άμεσα στην κατανομή τμήματος του προϋπολογισμού του δήμου μέσω μιας δημοκρατικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Αν μάλιστα προσθέσουμε ότι σύμφωνα με τους Τζέιμς Ρόμπινσον και Ντάρον Ατζέμογλου, καθηγητές στο Χάρβαρντ και στο ΜΙΤ αντίστοιχα, «ο συμμετοχικός προϋπολογισμός… ένας μηχανισμός που επέτρεπε στους απλούς πολίτες να αποφασίζουν ποιες έπρεπε να είναι οι δημοσιονομικές προτεραιότητες της πόλης… θα μετατρεπόταν σε παγκόσμιο μοντέλο για την ανταπόκριση των τοπικών αρχών στις ανάγκες των πολιτών» («Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη», σ. 474, εκδ. Λιβάνης 2013), τότε είναι εύκολο να αντιληφθούμε την αυτοδιοικητική γύμνια μας διότι συνεχίζει να προβάλλει σε έντονο βαθμό τα φεουδαρχικά της χαρακτηριστικά. Επειδή μάλιστα δηλώνουμε αυτάρεσκα ότι η Αλεξ/πολη «είναι η πρώτη πόλη της Ευρώπης», θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι απανταχού της Ευρώπης διενεργούνται δημοψηφίσματα για σοβαρά τοπικά θέματα: Στο Ελσίνκι για την αποδοχή των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων, στο Μόναχο για την δημιουργία τρίτου διαδρόμου στο αεροδρόμιο της πόλης και την αντικατάσταση ή όχι του μετρό που συνδέει το κέντρο του Mονάχου με το αεροδρόμιο, από ταχύτερο, σε υπερσύγχρονης τεχνολογίας τρένο. Στο Αμβούργο και στο Βερολίνο για τον δημόσιο ή ιδιωτικό χαρακτήρα της ηλεκτροδότησης της πόλης, στην Ελβετία, κ.ο.κ.. Είναι το ελάχιστο που μπορεί να γίνει για το θέμα του LNG, όπως και παλαιότερα θα μπορούσε να γίνει για το θέμα του χρυσού, διότι τα θέματα αυτά καθορίζουν τη ζωή των δημοτών και αυτοί πρέπει να αποφασίζουν.
Μήπως όμως αρκεί η άποψη των ειδικών που είναι ειδήμονες σε τεχνικά θέματα και στις επιπτώσεις τους στη ζωή μας, την οποία θα πρέπει άκριτα να αποδεχόμαστε; Ο Κορνήλιος Καστοριάδης σε συνομιλία του με την Anne-Brigitte Kern που δημοσιεύτηκε στο Transversales Sciences/Culture τον Φεβρουάριο του 1991 αναφέρεται στην τεχνικιστική αυταπάτη, την «αυταπάτη της ειδημοσύνης», όπως την χαρακτηρίζει, υποστηρίζοντας ότι «είναι αναρίθμητες οι παράλογες αποφάσεις που πάρθηκαν από τους ειδήμονες ή πάρθηκαν με βάση τις γνώμες τους….Όταν οι διευθύνοντες θέλουν μια “πραγματογνωμοσύνη” που να πηγαίνει προς μια ορισμένη κατεύθυνση, βρίσκουν πάντα ειδήμονες για να συντάξουν μια κατάλληλη έκθεση». Και συμπληρώνει: «Η τεχνολογική εξέλιξη θα επέτρεπε να τεθεί η ειδημοσύνη στην υπηρεσία της δημοκρατίας. Θα επέτρεπε την οργάνωση μεγάλων δημόσιων συζητήσεων, στις οποίες οι ειδήμονες, ελεγχόμενοι δημοκρατικά, θα υπέβαλαν παραδείγματος χάριν τις πιθανές επιλογές, τα ουσιώδη επιχειρήματα για την καθεμία, τις αντίστοιχες επιπτώσεις και συνέπειές τους. Έτσι οι άνθρωποι θα μπορούσαν να αποφασίσουν, εν γνώσει λόγου – αντί να βλέπουν να πέφτουν πάνω τους, όπως σήμερα, τα αποτελέσματα αποφάσεων που λήφθηκαν εν τη απουσία τους και με τη μέγιστη αδιαφάνεια».
Μακροδημόπουλος Δημήτρης
