Η πρόταση του Αχμέτ Νταβούτογλου προς την Άγκελα Μέρκελ κατά την τελευταία συνάντησή τους στην Άγκυρα για την εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο δεν αποσκοπούσε προφανώς στην αποτροπή των μεταναστευτικών ροών προς την Ελλάδα. Διότι αν το ένα εκατομμύριο και πλέον των προσφύγων και των μεταναστών δεν διεκπεραιώνονταν στα ελληνικά νησιά θα επιβάρυναν ακόμη περισσότερο τη γείτονα χώρα. Η τουρκική πρότασή αποσκοπούσε στην έμμεση εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο συριακό πρόβλημα και στη συσσώρευση ισχυρών ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων ως αντίπαλο δέος προς τις ρωσικές δυνάμεις που επιχειρούν στη Συρία, με απώτερο στόχο τη διαφύλαξη της εδαφικής της ακεραιότητας από τις εξελίξεις που μεθοδεύονται εκεί. Σε αυτό εξάλλου απέβλεπε και η κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού. Ταυτόχρονα, η εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, παρέχει στην Άγκυρα το επιχείρημα να μη δέχεται άλλους πρόσφυγες από τη βόρεια Συρία, αφού το προσφυγικό κύμα δεν θα εκτονώνεται προς την Ελλάδα, ώστε να αποτρέψει την εθνοκάθαρση που συντελείται εκεί από τις κουρδικές δυνάμεις του PYD, τις κυβερνητικές δυνάμεις και τους ρωσικούς βομβαρδισμούς. Ο διεθνούς φήμης δημοσιογράφος και συγγραφέας Πάτρικ Κόκμπερν («Η επιστροφή των τζιχαντιστών»), ένας από τους εμπειρότερους πολεμικούς ανταποκριτές στη Μ. Ανατολή, σε εκτενές άρθρο του στο περιοδικό London Review of Books πριν μήνες, δικαίωνε τους φόβους της Άγκυρας: «Σε πείσμα των διαβεβαιώσεων του PYD και των καλών προθέσεων των ηγετών του, έγραφε, η σύγκρουση στη βορειοανατολική Συρία εμφανίζει πολλά χαρακτηριστικά εθνοτικού πολέμου». Η Τουρκία έχει κατηγορήσει επανειλημμένα τις πολιτοφυλακές του PYD, του μεγαλύτερου κουρδικού κόμματος της Συρίας, ότι επιδιώκουν τη δημογραφική αλλοίωση των εδαφών που κατακτούν στη βόρεια Συρία, εκδιώκοντας τις μειονότητες των Αράβων και των Τουρκμενίων, που αποτελούν τουρκικό φύλο, κατηγορίες που έχει υιοθετήσει και η Διεθνής Αμνηστία. Η εθνοκάθαρση που επιχειρούν οι πολιτοφυλακές του PYD στοχεύει στην ενοποίηση των τριών κουρδικών καντονίων στο βόρειο τμήμα της Συρίας που αποκαλείται «Ροτζάβα», δηλαδή Δυτικό Κουρδιστάν. Πρόκειται για πραγματικό εφιάλτη για την Άγκυρα αφού μια τέτοια εξέλιξη θα δημιουργούσε ντε φάκτο μια δεύτερη κουρδική οντότητα, πλάι στο Ιρακινό Κουρδιστάν.
Το πρόβλημα στη Συρία, όπως στο Λίβανο και στο Ιράκ, είναι ότι η οθωμανική πληθυσμιακή του σύνθεση παρέμεινε αδιατάρακτη. Γιαυτό δεν συντελέστηκε ποτέ εκεί η εθνογένεση, και το στοιχείο που χαρακτηρίζει τους τοπικούς πληθυσμούς και υπερισχύει κάθε άλλου προσδιορισμού είναι η θρησκεία που αποτελεί υπερεθνικό θεσμό, διότι προηγήθηκε αιώνες της δημιουργίας του έθνους – κράτους. Στα έθνη κράτη που προέκυψαν από την Οθωμανική αυτοκρατορία π.χ. στα Βαλκάνια, αυτό επιτεύχθηκε κατ’ αρχήν με τους Βαλκανικούς πολέμους και την αποχώρηση πολυπληθών μουσουλμανικών πληθυσμών και αργότερα με τις υποχρεωτικές ή τις «προαιρετικές» ανταλλαγές πληθυσμών (Ελλάδας – Τουρκίας, Ελλάδας – Βουλγαρίας).
Όμως εκείνο που ανέδειξε για άλλη μια φορά η συριακή κρίση με την εμπλοκή του ΝΑΤΟ ομόφωνα από όλα τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη του σε ένα θέμα καθαρά ευρωπαϊκό, όπως το προσφυγικό, είναι η ευρωπαϊκή ανυπαρξία εκεί όπου άλλοτε πρωτοστατούσε, χάραξε μάλιστα τα σύνορα των κρατών της περιοχής μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Κυρίως όμως αναδεικνύεται η ανυπαρξία ηγέτιδας δύναμης στην Ευρώπη. Διότι η Γερμανία θα πρέπει να κατηγορηθεί ως η χώρα που παρέχει μόνιμα δυνατότητα πρόσβασης της Ουάσινγκτον στα ευρωπαϊκά θέματα αποκλείοντας την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση αφού αυτή δεν μπορεί να συντελεστεί υπό την κηδεμονία των ΗΠΑ. Η Άγκελα Μέρκελ ενέπλεξε το ΔΝΤ στο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας το 2010 παρά τις αντιρρήσεις των Σαρκοζί και Κλωντ Τρισέ (Ντάνι Ρόντρικ, “Το παράδοξο της παγκοσμιοποίησης”, σελ. 327) και συνεχίζει να εμμένει στην αρχική της θέση. Η ίδια δημιούργησε το ουκρανικό και ενέπλεξε τις ΗΠΑ σε αυτό, σε σημείο μάλιστα να πειθαρχούν οι ευρωπαϊκές χώρες στις κυρώσεις που αξίωσαν οι ΗΠΑ εναντίον της Ρωσίας, παρότι αυτές στρέφονταν κατά των ευρωπαϊκών συμφερόντων και όξυναν τις ενδοευρωπαικές αντιθέσεις. Η Άγκελα Μέρκελ πάλι ενέπλεξε το ΝΑΤΟ για ένα θέμα καθαρά ευρωπαϊκό, που αφορούσε κυρίως τη Γερμανία, όπως το προσφυγικό. Πιστεύει κανείς ότι η ΕΕ βαδίζει προς την ολοκλήρωσή της;
Τελικά η Τουρκία «χορεύει» την Ευρώπη κατά βούληση σύμφωνα με τα εκάστοτε συμφέροντά της. Τρεις φορές συναντήθηκε η Άγκελα Μέρκελ με τον Τούρκο πρωθυπουργό τελευταία και άλλες δύο έτρεξε στην Άγκυρα για να συναντήσει τον Ερντογάν. Γιατί; Διότι η Τουρκία δεν είναι μέλος ούτε της ΕΕ αλλά ούτε της Ευρωζώνης. Και η Ελλάδα; Η Αθήνα παρακολουθεί τις ευρωτουρκικές συναντήσεις από το περιθώριο και φροντίζει να συγχρονίζεται με τις αποφάσεις τους που λαμβάνονται ερήμην της, παρόλο που την αφορούν άμεσα. Όμως η “θεσμική ισοτιμία” που αναδεικνύεται μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ στις διαπραγματεύσεις με αφορμή το προσφυγικό, ενώ ταυτόχρονα η χώρα μας καταβαραθρώνεται και λοιδορείται εντός της ΕΕ, διαμορφώνει κατ’ ακολουθία ετεροβαρείς συσχετισμούς μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας, που ήδη εκδηλώνονται με την αμφισβήτηση της ελληνικής επιχειρησιακής αρμοδιότητας έρευνας και διάσωσης στην Κίναρο και τις απανωτές ΝΟΤΑΜ και NAVTEX με τις οποίες πρακτικά δεσμεύονταν ολόκληρο το Αιγαίο για στρατιωτικές ασκήσεις και άλλες δραστηριότητες. Πρόκειται για πτυχή του προσφυγικού προβλήματος που θα πρέπει να προσεχθεί διότι θα αφήσει το αποτύπωμά της στο μέλλον των ελληνοτουρκικών σχέσεων.
Μακροδημόπουλος Δημήτρης
