Το παραμύθι ότι η Συμφωνία των Πρεσπών τάχα θα εμπόδιζε τη συνεργασία Σκοπίων-Τουρκίας
Γράφει ο Δρ. Ιωάννης Αμπατζόγλου*
Ένα από τα βασικότερα επιχειρήματα των κυρίων Τσίπρα και Κοτζιά, σχετικά με το ότι η Συμφωνία των Πρεσπών είναι επωφελής για την Ελλάδα, ήταν ότι μέσω αυτής θα εξαλειφόταν ο κίνδυνος συνεργασίας Σκοπίων-Τουρκίας και επομένως δεν θα δίναμε την ευκαιρία στην Τουρκία να μας περικυκλώσει από τα βόρεια σύνορά μας μέσω του συγκεκριμένου κράτους. Η εξάλειψη του «τουρκικού κινδύνου», κατά τη γνώμη των πιο πάνω πολιτικών αλλά και όλων όσων στήριξαν τη Συμφωνία των Πρεσπών, ήταν ο κυριότερος λόγος για την υπογραφή της, αφού έτσι θα τερματιζόταν η διαμάχη της Ελλάδος με τα Σκόπια, από «εχθροί» θα γινόμασταν «φίλοι» και θα πετυχαίναμε ένα μεγάλο πλήγμα στις σχέσεις Σκοπίων-Τουρκίας. Επομένως, λένε, ακόμα και αν υπάρχουν κάποια σημεία τα οποία μας στενοχωρούν, συνολικά η Συμφωνία των Πρεσπών κρίνεται επωφελής για την Ελλάδα.
Για να δούμε όμως αν τα πράγματα είναι έτσι όπως μας τα παρουσιάζουν. Ας ξεκινήσουμε από ένα περιστατικό που συνέβη πριν από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Στις 5 Φεβρουαρίου του 2018, μία μέρα μετά το μεγαλειώδες συλλαλητήριο κατά της παράδοσης του ονόματος της Μακεδονίας που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, ο πρόεδρος της Τουρκίας κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μιλώντας στη Σύνοδο Βαλκάνιων μεταναστών στην Κωνσταντινούπολη ανέφερε μεταξύ άλλων τα εξής1: «η Τουρκία θα βρίσκεται πάντα στο πλευρό της “Μακεδονίας”», «Οι δεσμοί μεταξύ Τουρκίας και Μακεδονίας είναι αδελφικοί», «Άγκυρα και Σκόπια δεν έχουν καμία διαφορά και δεν πρόκειται να αφήσουμε τους αδελφούς μας Μακεδόνες μόνους. Θα είμαστε πάντα μαζί τους». Τα σκοπιανά ΜΜΕ ανέφεραν ότι στο περιθώριο της πιο πάνω συνόδου ο κ. Ζόραν Ζάεφ είχε προγραμματισμένη συνάντηση με τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν, όπως επίσης με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας κ. Μπινάλι Γιλντιρίμ και τον πρόεδρο της Συνέλευσης της τουρκικής Δημοκρατίας κ. Ισμαήλ Κάχραμαν1. Δηλαδή ενώ προετοιμαζόταν η Συμφωνία των Πρεσπών και ήταν στην τελική ευθεία για την υπογραφή της από τους Ζάεφ-Ντιμιτρόφ και Τσίπρα-Κοτζιά, ο πρωθυπουργός των Σκοπίων το έπαιζε σε διπλό ταμπλό (και με την Ελλάδα και με την Τουρκία) και μάλιστα απροκάλυπτα. Δεν κρατούσε καν τους τύπους.
Τον Ιανουάριο του 2019, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών της Συμφωνίας των Πρεσπών στα Σκόπια, ο υπουργός Εξωτερικών των Σκοπίων κ. Νικολά Ντιμιτρόφ πήρε το πρώτο αεροπλάνο για την Άγκυρα με σκοπό να υποβάλλει τα διαπιστευτήριά του στον Τούρκο ομόλογό του κ. Μεβλούτ Τσαβούσογλου, όπως ακριβώς είχε κάνει ο Κίρο Γκλιγκόροφ όταν με την ίδρυση του κράτους των Σκοπίων επισκέφθηκε τον Τουργκούτ Οζάλ2. Σε εκείνη τη συνάντηση ο μεν Τσαβούσογλου ανέφερε για τα Σκόπια ότι «Συνεχίζουμε να αναγνωρίζουμε την χώρα με το συνταγματικό της όνομα… Σεβόμαστε τις αποφάσεις του λαού της Μακεδονίας και της Βουλής» ο δε Ντιμιτρόφ επανέλαβε την πλήρη στοίχιση των Σκοπίων με την Τουρκία «στον σημαντικό αγώνα κατά της τρομοκρατίας» και δήλωσε ότι «έχουμε τη βούληση στο πλαίσιο των διεθνών και νομικών υποχρεώσεών μας να ενισχύσουμε και να βοηθήσουμε την Τουρκία»3.
Τον Απρίλιο του 2019, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας κ. Χουλουσί Ακάρ επισκέφθηκε τα Σκόπια και συναντήθηκε με την υπουργό Άμυνας των Σκοπίων κ. Ράντμιλα Σεκερίνσκα4. Σε εκείνη τη συνάντηση η κ. Σεκερίνσκα εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της προς τον Τούρκο ομόλογό της για την εκπαίδευση του στρατού των Σκοπίων σε σχολές της Τουρκίας, ενημερώνοντας ότι πάνω από 1200 σκοπιανοί στρατιωτικοί είχαν ήδη εκπαιδευτεί στην Τουρκία.
Στις 5-6-2021 ο πρωθυπουργός των Σκοπίων κ. Ζόραν Ζάεφ και ο πρόεδρος της Τουρκίας κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συναντήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να ενισχύσουν την οικονομική συνεργασία των χωρών τους5. Ο Τούρκος πρόεδρος τόνισε ότι παρά την πανδημία οι δύο χώρες είχαν εξαιρετικές εμπορικές συναλλαγές το 2020, ότι ο ίδιος θα ενθαρρύνει τις τουρκικές επιχειρήσεις να επενδύουν ακόμη περισσότερο στα Σκόπια και ότι «στις καρδιές των πολιτών της Τουρκίας η Βόρεια Μακεδονία έχει ξεχωριστή θέση». Με τη σειρά του ο κ. Ζόραν Ζάεφ επισήμανε την εξαιρετικά καλή οικονομική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών και το έντονο ενδιαφέρον των τουρκικών εταιρειών να επενδύσουν στα Σκόπια και να εμβαθύνουν τις επιχειρηματικές και εμπορικές τους σχέσεις.
Στις 17-8-2021 η υπουργός Άμυνας των Σκοπίων κ. Ράντμιλα Σεκερίνσκα και ο Τούρκος ομόλογός της κ. Χουλουσί Ακάρ υπέγραψαν στην Κωνσταντινούπολη πενταετή στρατιωτικο-οικονομική συνεργασία και πρωτόκολλο για την εφαρμογή της6,7. Η συγκεκριμένη συμφωνία προβλέπει εκσυγχρονισμό του στρατού των Σκοπίων και ενίσχυση της ετοιμότητας μάχης. Η σκοπιανή υπουργός Άμυνας, κ. Σεκερίνσκα δήλωσε ότι «Η Βόρεια Μακεδονία και η Τουρκία δεν είναι μόνο στρατηγικοί εταίροι αλλά και φίλοι που σέβονται και συνεργάζονται για σχεδόν τρεις δεκαετίες, χωρίς ούτε μία κηλίδα στις σχέσεις τους». Το Ανεξάρτητο Βαλκανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (IBNA) ανέφερε ότι «η Τουρκία είναι πολύτιμος εταίρος και φίλος της Βόρειας Μακεδονίας από την ανεξαρτησία της»6.
Λίγες μέρες μετά από την υπογραφή της πιο πάνω συμφωνίας, το τουρκικό ινστιτούτο Yunus Emre των Σκοπίων με την υποστήριξη της τουρκικής πρεσβείας στα Σκόπια και σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας και Επιστήμης των Σκοπίων διοργάνωσε κύκλο σεμιναρίων κατάρτισης σε Τούρκους εκπαιδευτικούς8.
Στις 13-6-2022 ο πρωθυπουργός των Σκοπίων κ. Ντίμιταρ Κοβατσέφσκι συναντήθηκε με τον πρόεδρο της Τουρκίας κ. Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη9. Η κυβέρνηση των Σκοπίων επεσήμανε τις καλές και φιλικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών, ο κ. Κοβατσέφσκι εξέφρασε την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι οι δύο χώρες μοιράζονται τους ίδιους στόχους σχετικά με την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην περιοχή, την οικονομική συνεργασία κ.λπ., ενώ επισημάνθηκε ότι η εμπορική συνεργασία των Σκοπίων με την Τουρκία από την 8η θέση που βρισκόταν το 2020, έφτασε στην 6η θέση το πρώτο τρίμηνο του 2022. Οι Κοβατσέφσκι και Ερντογάν επικαιροποίησαν τη συνεργασία τους σε στρατιωτικό επίπεδο, τόσο όσον αφορά τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς, όσο και τη συνεργασία σε στρατιωτικές ασκήσεις. Μάλιστα ο κ. Κοβατσέφσκι προσκάλεσε τον κ. Ερντογάν στα Σκόπια ώστε να αναβαθμιστούν περαιτέρω οι μεταξύ τους σχέσεις.
Τον Ιανουάριο του 2023 τα Σκόπια ενίσχυσαν το πυροβολικό τους μετά από αγορά οπλικών συστημάτων από την Τουρκία10. Τον ίδιο μήνα στο περιθώριο της ετήσιας συγκέντρωσης του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας ο πρόεδρος των Σκοπίων κ. Στέβο Πενταρόφσκι δήλωσε στο τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolou ότι «η στρατιωτική συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών ξεκίνησε πριν από πολλά χρόνια και πολλοί υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί του Στρατού των Σκοπίων εκπαιδεύτηκαν σε τουρκικές στρατιωτικές σχολές». Επίσης, χαρακτήρισε άριστες τις σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών λέγοντας ότι η Τουρκία ήταν ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της ανεξαρτησίας των Σκοπίων στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και ότι η οικονομική συνεργασία χτίζεται αργά, χρόνο με το χρόνο, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι τα Σκόπια θεωρούν θεμιτά τα εμπόδια που βάζουν οι Τούρκοι στην ένταξη της Σουηδίας και της Φιλανδίας στο ΝΑΤΟ. Σε ερώτηση αν τα Σκόπια προτίθενται να αγοράσουν επιθετικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη από την Τουρκία (BAYRAKTAR), ο κ. Πενταρόφσκι απάντησε ότι τον τελευταίο ενάμιση χρόνο τα Σκόπια έκαναν νέες ρυθμίσεις για την αγορά μέρους του στρατιωτικού εξοπλισμού και όπλων από την Τουρκία και πρόσθεσε «όμως, φυσικά, αυτό είναι ένα ευαίσθητο θέμα και δεν θα ήθελα να το συζητήσω όλο με λεπτομέρειες δημόσια», και με αυτό τον τρόπο απέφυγε να απαντήσει σχετικά με την πιθανή αγορά τουρκικών drones11.
Τον Μάρτιο του 2023 η κυβέρνηση των Σκοπίων ανακοίνωσε την ίδρυση Τουρκικού Πολιτιστικού Κέντρου, για το οποίο μάλιστα υπήρξε ανακοίνωση από τον τότε υφυπουργό της σκοπιανής κυβέρνησης12.
Στις 26-7-2023 η υπουργός Άμυνας των Σκοπίων κ. Σλαβιάνκα Πέτροφσκα συναντήθηκε στην Κωνσταντινούπολη με τον Τούρκο ομόλογό της, τον υπουργό Εθνικής Άμυνας κ. Γιασάρ Γκιουλέρ13. Η κ. Πέτροφσκα ανέφερε ότι η στρατιωτική βοήθεια της Τουρκίας προς τα Σκόπια ανέρχεται περίπου σε 30 εκατομμύρια δολάρια.
Στις 11-9-2023 εγκαινιάστηκε στην Μαλάτια της Τουρκίας, Γυμνάσιο με την ονομασία «ΜAKEDONYA» (Μακεδονία), το οποίο κατασκευάστηκε με χρήματα που συγκέντρωσαν τα Εμπορικά Επιμελητήρια των Σκοπίων και της Τουρκίας και ο Ερυθρός Σταυρός14. Το σκοπιανό δίκτυο Kanal 5 ανέφερε ότι το νέο σχολείο διαθέτει 24 αίθουσες διδασκαλίας που φέρουν ονόματα πόλεων των Σκοπίων.
Τον Μάρτιο του 2024 τουρκικό δημοσίευμα ανέφερε ότι η Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού παρέδωσε αγροτικό εξοπλισμό σε τριακόσιες οικογένειες στα Σκόπια15. Συγκεκριμένα τους παρέδωσε θερμοκήπια, γεωργικό εξοπλισμό, μοτοκαλλιεργητές εδάφους, γεωργικά μηχανήματα ψεκασμού και λίπανσης, μηχανήματα φύτευσης και μηχανήματα συγκομιδής.
Στις 29-4-2024 η Άγκυρα εξέδωσε την NOTAM Α4025/24 με την οποία «κλείνει» την καρδιά του Αιγαίου, ανάμεσα σε Σκύρο και Ψαρά, για αεροναυτικές ασκήσεις από τις 2 Μαΐου, δηλαδή ανήμερα της Μεγάλης Πέμπτης, έως τις 27 Ιουνίου16 και ενώ στις 13 Μαΐου είχε προγραμματιστεί η επίσκεψη του πρωθυπουργού της Ελλάδας κ. Κυριάκου Μητσοτάκη στην Άγκυρα.
Εντωμεταξύ, σε άσκηση που ήταν ήδη σε εξέλιξη όταν εκδίδετο η πιο πάνω ΝΟΤΑΜ, συνεργάστηκαν Τούρκοι πεζοναύτες, με Αλβανούς και Σκοπιανούς, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά το τουρκικό υπουργείο Άμυνας: «Η “Ομάδα Μάχης Ανατολίας”, αποτελούμενη από τα TCG ANADOLU, TCG SALİHREİS και TCG BÜYÜKADA, στο πλαίσιο της άσκησης NEPTUNE Strike 24.1. πραγματοποίησε εκπαίδευση στο Ιόνιο Πέλαγος μεταξύ 27-29 Απριλίου 2024. Στο πλαίσιο της εκπαίδευσης πραγματοποιήθηκε εισαγωγική ενημέρωση του πλοίου στο προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων της Αλβανίας και της Βόρειας Μακεδονίας. Οι “Αμφίβιες Εκπαιδεύσεις” πραγματοποιήθηκαν από την Υποβρύχια Μονάδα (SAT) και την Ομάδα Αμφιβίων Επιθέσεων (AHT) στο νησί Sazan/Αλβανία, με βάση το TCG ANADOLU»16.
Τέλος, αυτές τις μέρες παραδόθηκαν 10 χιλιάδες βιβλία17, σε 64 βιβλιοθήκες δημοτικών σχολείων που παρέχουν τουρκική εκπαίδευση σε 28 δήμους των Σκοπίων από την Τουρκική Υπηρεσία Συνεργασίας και Συντονισμού (TİKA). Η TİKA18 είναι μια κυβερνητική οργάνωση του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας και από το 2020 μέχρι τώρα έχει παραδώσει συνολικά 30 χιλιάδες βιβλία σε βιβλιοθήκες δημοτικών σχολείων στα Σκόπια. Η τελετή λήξης της συγκεκριμένης δωρεάς πραγματοποιήθηκε στο δημοτικό σχολείο «Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ» της σκοπιανής πόλης Γκόστιβαρ. Ο συντονιστής της τουρκικής πρωτοβουλίας κ. Μεχμέτ Μπαϊράκ δήλωσε ότι έχουν υποστηρίξει μέχρι σήμερα 376 έργα και δραστηριότητες στον τομέα της εκπαίδευσης στα Σκόπια και τόνισε ότι το έργο που επιτελέστηκε στον τομέα της εκπαίδευσης είναι μια άμεση επένδυση για το μέλλον της χώρας.
Ενώ τα Σκόπια από την μία μεριά προπαγανδίζουν στα σχολικά τους βιβλία ότι ο αρχαίος μακεδονικός και ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός είναι δύο διαφορετικοί πολιτισμοί, από την άλλη αφήνουν να διεισδύσει στα σχολεία τους η τουρκική προπαγάνδα και μάλιστα από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού.
Από τα πιο πάνω αποδεικνύεται ότι οι σχέσεις Σκοπίων-Τουρκίας δεν έχουν υποβαθμιστεί καθόλου μετά από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αυτά τα δύο κράτη συνεχίζουν να συνεργάζονται πολύ στενά και μάλιστα όποτε τους δοθεί η ευκαιρία δημιουργούν προβλήματα στην Ελλάδα.
Απλά, εμείς (ως ελληνική κυβέρνηση) παραδώσαμε στα Σκόπια τον μακεδονισμό, ο οποίος μέχρι πριν από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών ήταν συστατικό στοιχείο μόνο του ελληνισμού. Τουλάχιστον δεν είχαμε συμφωνήσει ποτέ μέχρι τότε ότι ο μακεδονισμός θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο πέραν και έξω από τον ελληνισμό, έστω και αν από μόνοι τους –παλαιότερα οι Βούλγαροι και τις τελευταίες δεκαετίες οι Σκοπιανοί– ισχυρίζονταν ότι τους ανήκει.
2. https://www.huffingtonpost.gr/entry/e-toerkike-paroesia-sta-skopia_gr_5c613771e4b0dde50bebdc23
4. https://mod.gov.mk/турција-продолжува-да-ја-поддржува-се/
10. https://www.news247.gr/kosmos/voreia-makedonia-psonise-oplika-sistimata-apo-tin-tourkia/
15. https://www.defence-point.gr/news/i-toyrkiki-dieisdysi-sta-skopia-oloena-kai-vathainei
17. https://echedoros.blog/2024/06/09/υποστήριξη-στην-τουρκική-εκπαίδευση/
*Ο Ιωάννης Αμπατζόγλου είναι Ακτινοφυσικός Ιατρικής, διδάκτωρ του Τμήματος Ιατρικής του ΔΠΘ, Επιστημονικά Υπεύθυνος του Τμήματος Ιατρικής Φυσικής του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Αλεξανδρούπολης και Πρόεδρος της Επιτροπής Ελληνισμού.
