Γιατί στη Γαλλία;
Με αφορμή τη δολοφονία του 17χρονου Ναέλ, αλγερινής καταγωγής, από αστυνομικό στη Γαλλία, εύλογα τίθεται ξανά το ερώτημα: Γιατί πάντα στη Γαλλία και όχι αλλού, όπως στη χώρα μας, όπου υφίστανται και εκεί εγκλήματα “τάξεως”, οι αντιδράσεις υπολείπονται παρασάγγας των εκρήξεων στα όρια της εξέγερσης στη Γαλλία;
Η Γαλλία υπήρξε αποικιακή αυτοκρατορία. Τί σημαίνει αυτό; «Η Γαλλία, μας λέει ο Ενζο Τραβέρσο, διαπλάστηκε μέσα από εκατό και πάνω χρόνια μεταναστεύσεων, να γιατί αυτός ο βίαιος αντιμεταναστευτικός λόγος είναι ουτοπικός στην κυριολεξία! Είναι αδύνατο να γυρίσουμε πίσω και η αντιδραστική αγόρευση υπέρ των “γνήσιων” γάλλων με τη δυσπιστία της απέναντι στους απογόνους των μεταναστών, προϋποθέτει και εξιδανικεύει μια Γαλλία που δεν υπάρχει, που έχει πάψει να υπάρχει εδώ και ενάμισι αιώνα και στην οποία, την εποχή της παγκοσμιοποίησης, θα ήταν αδύνατο να επιστρέψουμε. Όχι μόνο είναι αδύνατο να επιστρέψουμε πίσω αλλά, έστω ότι ήταν εφικτό, θα αποτελούσε τότε καταστροφή για τη χώρα, πηγή οπισθοδρόμησης, απομόνωσης και γενικής πτώχευσης».
Ο Ζεράρ Νουαρέλ, ο κυριότερος γάλλος ιστορικός της μεταναστευτικής εισροής, επισημαίνει ότι πριν έναν αιώνα η Γαλλία έχει γνωρίσει και αντι – ιταλικά πογκρόμ. Τα ονόματα με ιταλική, πολωνική ή ισπανική καταγωγή έχουν τώρα πια ενσωματωθεί στον κατάλογο των γαλλικών επωνύμων, όμως ένα αραβικό ή αφρικάνικο επώνυμο εξακολουθεί να θεωρείται ξένο ακόμα και μετά από τέσσερεις γενιές. Είναι η διαφορά της θρησκείας και η διαφορά της κουλτούρας που δεν επιτρέπει την πολιτισμική αφομοίωση, κυρίως όμως είναι η αποικιοκρατία που θεωρεί τους μετανάστες από τις αποικίες πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Πώς δημιουργήθηκε αυτή η αντίληψη κατωτερότητας του μετααποικιακού μετανάστη στη γαλλική κοινωνία; «Στη Γαλλία, μας λέει πάλι ο Ένζο Τραβέρσο, η προσπάθεια της εκκοσμίκευσης, δηλαδή της χειραφέτησης έναντι της θρησκείας, μπλέκεται με την ιστορία της αποικιοκρατίας, καθώς η Τρίτη Δημοκρατία (1870 – 1940) μαχόταν υπέρ της εκκοσμίκευσης την ίδια στιγμή που οικοδομούσε την αποικιακή της αυτοκρατορία,. Αυτό σημαίνει ότι, επί Τρίτης Δημοκρατίας, ο πολίτης αντιπαρατίθεται στον ιθαγενή, που δεν διαθέτει τα ίδια δικαιώματα. Με άλλα λόγια, η Δημοκρατία γεννήθηκε όχι μόνο πολεμώντας ενάντια σε εσωτερικούς εχθρούς (εκκλησία, κ.α.) αλλά καθορίζοντας και νομικά σύνορα και πολιτικές ιεραρχίες απέναντι στους αποικισμένους υπηκόους της. Στις αρχές του 20ου αιώνα, η Τρίτη Δημοκρατία υποστήριζε την εκκοσμίκευση για να κατανικήσει μια σειρά από αντιδραστικές απειλές, ενώ σήμερα τη χρησιμοποιεί σαν όπλο αποκλεισμού απέναντι σε μειονότητες, τα δικαιώματα των οποίων αρνείται». Γιαυτό η αποικιακή μήτρα προσφέρει την πολιτισμική βάση που δικαιολογεί την περιθωριοποίηση των μεταναστών του Μαγκρέμπ και οξύνεται περαιτέρω από την οικονομική και κοινωνική κρίση.
Τί έπραξε η Γαλλία για να γεφυρώσει το χάσμα με μετανάστες του Μαγρέμπ που “κουβάλησε” στη χώρα για να καλύψουν τις ελλείψεις του εργατικού δυναμικού στην ανασυγκρότηση της χώρας μετά τον πόλεμο; Κατασκεύασε κοινωνικά, εθνοτικά γκέτο και θρησκευτικά γκέτο στα προάστια,. Τα γκέτο μας θυμίζουν το ιστορικό προηγούμενο με τους Εβραίους και τον Μισέλ Βιβιορκά, Γάλλο κοινωνιολόγο, που έγραφε ότι το μίσος για τους Εβραίους “πήγαζε από μια λογική του γκέτο, ένα συνδυασμό κοινωνικού αποκλεισμού και ρατσιστικών διακρίσεων” που ενισχύονταν από “ένα βαθύ αίσθημα περιθωριοποίησης και εγκλεισμού σε μια υποβαθμισμένη περιοχή”. Η κατάσταση των μετααποικιακών μεταναστών είναι τέτοια ώστε, σύμφωνα με μια πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Δημογραφικών Μελετών και του Εθνικού Ινστιτούτου Στατιστικής και Οικονομικών Μελετών, η δεύτερη γενιά νιώθει λιγότερο ενσωματωμένη από την πρώτη, πράγμα που αποτελεί αντιστροφή μιας ιστορικής τάσης, κάτι το πρωτοφανές. Διότι η πρώτη γενιά είχε εργασία αφού γιαυτό τους μετέφεραν στη Γαλλία ενώ η δεύτερη γενιά βουλιάζει στην ανεργία και ζει στο περιθώριο.
Βέβαια, οι αντιδράσεις δεν κλιμακώθηκαν από τη μια μέρα στην άλλη για να φθάσουν στο σημερινό σημείο. Είναι αποτέλεσμα σαράντα χρόνων απώθησης του αποικιακού ζητήματος στη Γαλλία. Το 1983 η «Πορεία για την ισότητα και ενάντια στο ρατσισμό» ή αλλιώς «Πορεία των Μπερ», από τη λαική ονομασία για τους Γάλλους αραβικής καταγωγής, αποτέλεσε την πρώτη μαζική και αυτο-οργανωμένη δημόσια εκδήλωση της δεύτερης γενιάς των αράβων και αφρικανών μεταναστών. Ωστόσο, ο αντιρατσιστικός αγώνας ξέφυγε γρήγορα από τα χέρια των ίδιων των μεταναστών για να ελεγχθεί από θεσμικές και “λευκές” δυνάμεις κοντά στα παραδοσιακά κόμματα.
Το πρόβλημα θα πρέπει να το δούμε και σε ένα γενικότερο πλαίσιο λειτουργίας του καπιταλισμού. Η ύπαρξη εφεδρικού στρατού ανέργων για να συμπιέζει τα ημερομίσθια των εργαζόμενων και να είναι διαθέσιμος για τις επεκτάσεις του κεφαλαίου οποτεδήποτε το αποφασίσει, αποτελεί πρωταρχική ανάγκη του καπιταλισμού. Μάλιστα αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμά του η αξιοποίηση του χρώματος, του φύλου και της φυλής για φθηνότερη εργασία που προέρχεται κυρίως από τις τάξεις του εφεδρικού στρατού. Αυτό συμβαίνει σε ολόκληρη την Ευρώπη, κατ’ εξοχήν όμως στη Γαλλία λόγω των μετααποικιακών μεταναστών των γαλλικών αποικιών του Μαγρέμπ. Γιαυτό δεν επιδιώχθηκε, ούτε πρόκειται να επιδιωχθεί η ενσωμάτωσή τους και η κατάσταση θα διαιωνίζεται.
Όμως υπάρχουν και άλλοι λόγοι που ερμηνεύουν τις αντιδράσεις. Η Γαλλική ιστορία μετά το 1789 βρίθει τον 19ο αιώνα από επαναστατικές εξεγέρσεις (1831, 1833, 1848) με αποκορύφωμα την Παρισινή Κομμούνα του 1871. Ούτε πρέπει να ξεχνάμε ότι οι στρατιές του Ναπολέοντα ήταν αυτές που προώθησαν απανταχού της Ευρώπης τον εκδημοκρατισμό αμβλύνοντας τις διαφορετικότητες. Γιαυτό και οι κοινωνικές αντιδράσεις των Γάλλων είναι συνεχείς, τα Κίτρινα Γιλέκα επί Μακρόν, οι ολονύκτιες καθιστικές συγκεντρώσεις επί Ολάντ, οι αντιδράσεις επί Σαρκοζί, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πληθώρα άλλων. Η δεύτερη και η τρίτη γενιά των βορειοαφρικανών μεταναστών διαμορφώνεται μέσα σε αυτή την επαναστατική αντίληψη. Θα λέγαμε πως αυτονόητα πλέον αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία με τα Κίτρινα Γιλέκα και ό,τι προηγήθηκε.
Απέναντι σε όλα αυτά ο πρόεδρος Μακρόν. Με ένα εκλογικό σύστημα που του επέτρεψε μόλις με ένα 24% στον πρώτο γύρο το 2017 και 28% στον πρώτο γύρο το 2022, να κερδίσει ένα δημοψήφισμα στον δεύτερο, πατώντας πάνω στο φόβο που προκαλούσε το Εθνικό Μέτωπο, αναδείχθηκε πρόεδρος, ως το “μη χείρον”! Ούτε δεξιός ούτε αριστερός είναι το σημείο μηδέν της ιδεολογίας.
